Dịch thuật: Trọng Tuấn, Hoàng Khang, Anh Thư
(SCI Blog) – Một số loại ung thư có thể được điều trị bằng phương pháp xạ trị proton. Thông thường, loại xạ trị này dùng trong điều trị ung thư ở mắt, não, tủy sống, vùng đầu, cổ vì nó có khả năng hạn chế tối đa việc gây hại đến các tế bào khỏe mạnh trong quá trình điều trị những bộ phận nhạy cảm này. Kỹ thuật viên xạ trị sẽ sử dụng máy gia tốc phát chùm tia proton để thực hiện xạ trị cho bạn. Sau điều trị, rụng tóc, đỏ da,… là những tác dụng phụ bạn có thể gặp phải. Tuy nhiên chúng chỉ xuất hiện tại bộ phận được điều trị.
Xạ trị proton hay còn gọi là liệu pháp proton trong xạ trị là một liệu pháp xạ trị ngoài, sử dụng chùm hạt proton có năng lượng cao hoặc thấp để điều trị ung thư tiên tiến nhất hiện nay. Liệu pháp này chỉ hỗ trợ điều trị một số loại ung thư. Hầu hết bệnh nhân ung thư không cần đến liệu pháp proton trong xạ trị, thay vào đó là xạ trị ngoài bằng tia X năng lượng cao.
Liệu pháp này có thể thực hiện ở đâu?
Một máy gia tốc phát ra chùm hạt proton năng lượng thấp tại Clatterbridge được sử dụng để điều trị ung thư ở mắt.
Nội dung bài viết sau nói về liệu pháp proton năng lượng cao được sử dụng để điều trị một số loại ung thư khác.
Hiện nay, những bệnh nhân cần điều trị bằng liệu pháp proton năng lượng cao phải ra nước ngoài để thực hiện.
Năm 2009, chính phủ Anh đã quyết định thành lập Dịch vụ Trị liệu Proton NHS Quốc Gia. Hiện có hai trung tâm cung cấp liệu pháp proton năng lượng cao cho người có nhu cầu điều trị ở Anh Quốc:
- Bệnh viện Christie ở Manchester – được mở vào cuối năm 2018
- Bệnh viện Đại học College London mở vào năm 2020
Sẽ cần một thời gian để các trung tâm này triển khai hoàn chỉnh.
Những ai có thể sử dụng liệu pháp này?
Liệu pháp proton chỉ phù hợp với một số loại ung thư – những loại rất hiếm và gần các bộ phận quan trọng hoặc nhạy cảm của cơ thể. Đó là những khu vực rất quan trọng và quá trình điều trị cần hạn chế tối đa việc gây tổn thương cho những mô lành xung quanh, tránh các biến chứng nghiêm trọng.
Đối với người lớn, loại ung thư đó là ung thư phát triển ở đáy hộp sọ hoặc gần cột sống.
Đối với trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên, những loại ung thư có thể điều trị bằng liệu pháp này sẽ đa dạng hơn. Con bạn có thể được xạ trị bằng liệu pháp proton nếu mắc phải:
- Ung thư não
- Ung thư tủy sống
- Ung thư phát triển ở vùng đầu và cổ
Lưu ý: Bác sĩ sẽ đề nghị phương pháp điều trị thích hợp nhất cho bạn.
Liệu pháp này hoạt động như thế nào?
Một bộ phận của máy gia tốc phát ra chùm hạt proton được gọi là giàn sẽ hướng các chùm proton vào vị trí có chiều sâu nhất định cần xạ trị. Proton là các hạt nhỏ ở trung tâm nguyên tử. Chúng chỉ có thể được nhìn thấy dưới kính hiển vi đặc biệt.
Proton tiêu diệt ung thư thông qua việc tạo ra sự giải phóng năng lượng đột ngột khi những hạt này dừng lại. Vì vậy, bằng cách hướng các chùm proton vào vị trí khối u và khiến các hạt này dừng lại bên trong khối u, những hạt này sẽ phá hủy khối u, đồng thời ít gây ra thiệt hại cho các tế bào khỏe mạnh gần đó.
Liệu pháp này được thực hiện khi nào?
Một đợt điều trị có thể kéo dài từ 3 đến 7 tuần, phụ thuộc vào loại ung thư của bạn. Bác sĩ sẽ thảo luận điều này với bạn.
Liệu pháp proton thường được thực hiện mỗi ngày từ thứ hai đến thứ sáu. Mỗi lần điều trị kéo dài từ 20 đến 45 phút. Đôi khi bạn có thể phải điều trị vào cuối tuần.
Nếu bạn sống cách xa trung tâm điều trị, sẽ có sẵn chỗ để bạn ở lại trong suốt quá trình điều trị.
Liệu pháp này được thực hiện như thế nào?
Trước khi bạn điều trị, bạn sẽ được đánh giá và gặp gỡ đội ngũ chăm sóc của mình. Việc đánh giá có thể mất một vài ngày.
Bạn sẽ thực hiện 1 hoặc 2 lần chụp CT, cũng có thể là chụp MRI. Bác sĩ của bạn cần những đợt chụp này để lên kế hoạch cho liệu pháp tia proton của bạn.
Bạn có thể cần mặt nạ nếu điều trị đầu hoặc cổ, hoặc một tấm khuôn cho một vài phần khác của cơ thể. Những dụng cụ này còn được gọi là vỏ sò, chúng giữ yên bộ phận đang được thực hiện xạ trị, giúp tối ưu hiệu quả điều trị.
Máy chùm tia proton rất lớn và có thể khiến bạn cảm thấy lo lắng khi nhìn thấy nó lần đầu. Máy có thể xoay 360 độ, giúp nhắm chính xác chùm tia proton vào khu vực cần điều trị.
Trước lần điều trị đầu tiên, kĩ thuật viên xạ trị sẽ giải thích những gì bạn sẽ nghe và thấy trong quá trình điều trị. Ở một số khoa, phòng điều trị có lỗ cắm để bạn cắm máy nghe nhạc. Vì vậy, bạn có thể nghe nhạc hoặc sách nói trong quá trình điều trị.
Thực hiện điều trị
Vì vị trí thực hiện rất quan trọng, các kĩ thuật viên xạ trị của bạn có thể mất một chút thời gian để sẵn sàng. Bạn có thể giúp đỡ bằng cách cố gắng thư giãn hết mức có thể trong thời gian này.
Khi đã ở đúng vị trí, các kĩ thuật viên xạ trị của bạn sẽ đứng sau một màn hình trong phòng, quét tia X để kiểm tra vị trí của bạn.
Sau đó bạn sẽ ở lại một mình trong phòng. Điều này giúp cho kĩ thuật viên không phải tiếp xúc với bức xạ. Bạn sẽ ở một mình trong vài phút, tối đa 15 phút, tùy thuộc vào thời gian điều trị. Kĩ thuật viên xạ trị sẽ cho bạn biết việc điều trị kéo dài bao lâu.
Kĩ thuật viên xạ trị theo dõi bạn cẩn thận trên màn hình camera quan sát (CCTV). Họ cũng có thể nghe thấy bạn. Bạn không cảm thấy bất cứ điều gì khi đang điều trị, nhưng bạn sẽ nghe thấy tiếng của máy.
Tác dụng phụ của liệu pháp này là gì?
Tác dụng phụ sẽ phụ thuộc vào bộ phận mà bạn thực hiện điều trị.
Nhìn chung, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi trong và sau thời gian điều trị. Bạn có thể bị rụng tóc, da bạn có thể đau và chuyển sang màu đỏ. Những ảnh hưởng này sẽ chỉ xảy ra tại bộ phận bạn thực hiện điều trị.
Mời bạn xem thêm:
Bác sĩ sẽ nói về các tác dụng phụ với bạn trước khi bắt đầu điều trị và giải thích những gì bạn có thể làm để ngăn chặn các tác dụng phụ này.
Tuy nhiên, những ảnh hưởng lâu dài vẫn chưa rõ ràng. Chúng ta cần nghiên cứu nhiều hơn để hiểu được hiệu quả thực sự của liệu pháp proton và những tác dụng phụ có thể xảy ra sau đó.
Có gì chờ đợi bạn sau điều trị?
Sau điều trị bằng liệu pháp proton, bạn sẽ có những cuộc hẹn theo dõi tại bệnh viện địa phương. Bạn cũng thực hiện những điều trị khác ở đó, chẳng hạn như hóa trị hoặc phẫu thuật.
Mỗi năm một lần, bạn có thể phải quay lại bệnh viện nơi bạn đã điều trị liệu pháp proton. Điều này là để nhóm điều trị ở đó có thể tìm hiểu thêm về bất kỳ tác dụng phụ nào xảy ra với bạn, giúp cho việc nghiên cứu của họ trong tương lai.
Cập nhật ngày 29/03/2020
Tham khảo nguồn: Proton beam therapy
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
