Dịch thuật: Thảo Trinh – Bá Tùng – Khương Lê – Ngọc Hạnh
(SCI Blog) – Xạ trị ngoài sử dụng 1 máy ở ngoài cơ thể để chiếu những tia phóng xạ vào khối u để thu nhỏ khối u bằng cách tác động lên DNA bên trong các tế bào ung thư. Thông thường bạn sẽ được xạ trị ngoài sử dụng photon, hoặc proton hay electron. Liều phóng xạ thường được chia thành một số liều nhỏ hơn gọi là phân liều, cho phép các tế bào khỏe mạnh phục hồi giữa các đợt điều trị. Quá trình điều trị có thể kéo dài vài tuần và kế hoạch điều trị khác nhau tuỳ theo bệnh của mỗi người.
Khác với xạ trị trong là phương pháp đưa phóng xạ trị liệu tác dụng lên ung thư từ bên trong cơ thể, xạ trị ngoài sử dụng 1 máy ở ngoài cơ thể để chiếu những tia phóng xạ vào khối u để làm nhỏ khối u.
Cách xạ trị hoạt động
Xạ trị làm tổn thương DNA bên trong các tế bào ung thư. DNA là mã di truyền điều khiển hoạt động của các tế bào trong cơ thể.
Trước khi bắt đầu xạ trị
Trước khi bắt đầu điều trị, bác sĩ sẽ thảo luận với bạn những tác dụng phụ lâu dài và ngắn hạn có thể có. Phần lớn tác dụng phụ là tạm thời và thường có thể được kiểm soát bằng thuốc hỗ trợ.
Đội ngũ y bác sĩ sẽ dùng những thông tin từ các xét nghiệm và chuẩn đoán hình ảnh để lên kế hoạch và giám sát quá trình điều trị, bao gồm:
- X quang
- Chụp CT
- MRI
- PET
Đội ngũ y bác sĩ sẽ thận trọng lên kế hoạch để đưa được liều xạ trị cao đến tế bào ung thư.
Cách điều trị xạ trị ngoài
Bạn sẽ được xạ trị trong Khoa xạ trị. Các thiết bị xạ trị rất cồng kềnh và khác nhau về hình dạng cũng như hoạt động.
Loại máy xạ trị thông dụng nhất là máy gia tốc tuyến tính (LNAC), sử dụng điện để tạo ra các tia xạ. Máy sẽ không tiếp xúc trực tiếp với cơ thể và bạn sẽ không cảm thấy gì suốt quá trình điều trị. Tuy nhiên, bạn có thể sẽ cảm thấy khó chịu hoặc đau đớn sau đó do các tác dụng phụ.
Để xạ trị có tác dụng tốt nhất có thể, bác sĩ sẽ hướng vùng xạ trị bao phủ toàn bộ khối u và một khu vực xung quanh nó. Các bác sĩ sẽ cố gắng sử dụng liều phóng xạ thấp nhất có thể để tránh tác dụng phụ lên các tế bào khỏe mạnh xung quanh.
Phân liều xạ trị
Liều phóng xạ đầy đủ thường được chia thành một số liều nhỏ hơn gọi là phân liều. Điều này cho phép các tế bào khỏe mạnh phục hồi giữa các đợt điều trị.
Bạn sẽ có các phân liều dưới dạng một chuỗi các đợt điều trị cho liệu trình xạ trị. Quá trình điều trị có thể kéo dài vài tuần, tùy mỗi người.
Xạ trị để giảm nhẹ các triệu chứng của ung thư (vd: đau…) được gọi là xạ trị giảm nhẹ. Bạn sẽ nhận được ít phân liều xạ trị hơn, đôi khi chỉ cần xạ một lần. Liều xạ trị với mỗi phân liều cao hơn, nhưng số phân liều ít hơn, do đó tổng liều xạ trị sẽ thấp hơn.
So với xạ trị điều trị, xạ trị giảm nhẹ có ít tác dụng phụ hơn.
Các loại xạ trị ngoài
Đa phần các loại điều trị xạ trị sẽ sử dụng photon, tuy nhiên, trong vài trường hợp cũng có thể sử dụng electron và proton.
Photon và proton có thể chữa các ung thư nằm sâu trong cơ thể hoặc trên da hoặc gần da (ung thư bề mặt). Electron chỉ được sử dụng để chữa ung thư bề mặt.
Các liệu pháp điều trị sử dụng photon, proton và electron sẽ khác biệt chút ít nhưng trải nghiệm vẫn tương tự nhau.
Bác sĩ sẽ chọn loại xạ trị và thiết bị cho quá trình điều trị dựa vào loại ung thư và vị trí của chúng trong cơ thể. Có nhiều loại xạ trị khác nhau, bao gồm:
- Xạ trị phù hợp
- Xạ trị điều biến cường độ (IMRT)
- Xạ trị có hướng dẫn của hình ảnh (IGRT)
- Xạ trị 4 chiều (4D-RT)
- Xạ trị lập thể (SABR) và xạ phẫu (SRS)
Tác dụng phụ của xạ trị
Xạ trị ngoài không làm bạn phát ra phóng xạ, Vì vậy bạn hoàn toàn an toàn khi ở gần những người khác, bao gồm cả trẻ em, trong suốt quá trình điều trị.
Bệnh nhân có thể phản ứng lại với xạ trị theo nhiều cách khác nhau:
- Một số người vẫn tiếp tục làm việc, chỉ nghỉ việc để điều trị.
- Những người khác cảm thấy mệt mỏi và muốn ở nhà
- Một số người ở lại bệnh viện trong suốt quá trình điều trị hoặc một phần quá trình điều trị.
Bác sĩ, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh và điều dưỡng sẽ tư vấn cho bạn cách tốt nhất để kiểm soát quá trình điều trị. Mặc dù đã có người nhà chăm sóc, bạn vẫn có thể cần thêm trợ giúp. Bạn có thể yêu cầu trợ giúp từ cấp trên, gia đình hoặc bạn bè, hoặc nhân viên trong khoa xạ trị.
Khi điều trị diễn ra, bạn sẽ biết được cách nó ảnh hưởng tới bạn. Sau đó, bạn có thể thay đổi cuộc sống hàng ngày của bạn để giúp mình đối mặt với hệ quả của quá trình điều trị.
Mời bạn xem thêm:
Cập nhật ngày 27/03/2020
Tham khảo nguồn: What is external radiotherapy?
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
