Dịch thuật: Dương Quỳnh Như, Hoàng Khang, Nguyễn Bá Tùng, Lê Khương
(SCI Blog) – Ung thư tác động tiêu cực lên đường tiêu hóa nhưng hiện nay, các biện pháp y học, trong đó có thuốc, có thể giúp bạn đối mặt. Các thuốc phổ biến được nhắc đến trong bài viết này bao gồm thuốc kích thích ăn uống, thuốc chống nôn, thuốc trị tiêu chảy, táo bón, nhóm steroid và thuốc giảm đau.
Với thông tin được đề cập, hy vọng các bạn không chỉ hiểu được công dụng của thuốc mà còn nhận biết sớm những tác dụng phụ để sớm tìm kiếm sự trợ giúp của bác sĩ điều trị .
Thuốc kích thích ngon miệng
Thuốc kích thích ngon miệng được dùng khi bạn bị mất lượng lớn cân nặng hoặc suy mòn. Tuy nhiên, chúng chỉ có hiệu quả với một số người, không phải tất cả.
Thông thường, bạn sẽ được chỉ định những loại thuốc nội tiết tố sau:
- Megesterol acetate (Megace)
- Medroxyprogesterone acetate (Depo-Provera and Provera)
Cả hai thuốc trên đều giúp tăng khẩu vị và lượng thực phẩm bạn tiêu thụ, cũng như có thể giúp ích với bệnh nhân ung thư có vấn đề về dinh dưỡng.
Ngoài ra, thuốc còn giúp cải thiện cân nặng, nhưng điều này không chắc chắn trong 4 đến 6 tuần đầu. Hiện vẫn còn một vài nghi vấn về hiệu quả tăng cân của các thuốc này. Đa số các trường hợp tăng cân do tích tụ mỡ và nước hơn là tăng khối cơ.
Ngoài những tác dụng trên, nhóm thuốc này cũng có thể tăng cảm giác an bình về tâm trí . Đây là một lợi ích tuyệt vời nếu bạn đang cảm thấy tuyệt vọng, lo lắng hoặc buồn rầu khi mắc ung thư.
Tác dụng phụ của thuốc
Những tác dụng phụ thường nhẹ hoặc bạn có thể không bị. Nhưng đó có thể là:
- Buồn nôn
- Đau đầu
- Phù mắt cá chân do tích tụ dịch (mức độ trung bình)
- Đau bụng
- Căng tức ngực
- Thay đổi khí sắc (hiếm)
- Tạo cục máu đông (hiếm)
- Chảy máu âm đạo
- Giảm khả năng tình dục ở nam giới
(Ảnh: Community Care)
Những bệnh nhân có kèm bệnh tiểu đường cần kiểm tra mức đường huyết thường xuyên hơn khi sử dụng thuốc này bởi thuốc có thể gây tăng đường trong máu. Không những thế, bạn có thể cần điều chỉnh liều của thuốc trị tiểu đường cho phù hợp.
Nếu bạn đang mang thai hoặc có ý định mang thai, bạn không nên dùng những thuốc này.
Thuốc chống nôn
Trong số các thuốc điều trị các vấn đề tiêu hóa, những loại thuốc này chủ yếu giúp kiểm soát buồn nôn và nôn.
Qua 20 năm, các thuốc này đã được phát triển tốt hơn rất nhiều, với nhiều hình thức khác nhau để bạn lựa chọn. Nếu thuốc không hiệu quả, hãy báo cho bác sĩ hoặc dược sĩ. Họ có thể gợi ý cho bạn những lựa chọn khác.
Tác dụng phụ của thuốc
Nếu bạn có những triệu chứng dưới đây sau sử dụng thuốc, hãy thông báo ngay cho bác sĩ hoặc dược sĩ sớm nhất có thể.
Nhóm thuốc ức chế serotonin
Một số thuốc chống nôn hoạt động bằng cách ức chế serotonin, có thể gây nhức đầu và táo bón. Các thuốc này có thể gây đỏ da hoặc cảm giác châm chích ở ngón tay, ngón chân; nhưng rất hiếm.
Những thuốc điều trị các vấn đề tiêu hóa này gồm có Ondansetron (Zofran), Granisetron (Kytril) và Tropisetron (Navoban).
Nhóm steroid
Nhóm steroid ví dụ như dexamethasone có thể gây ra:
- Khó ngủ, bồn chồn và bứt rứt
- Khó tiêu
- Đỏ da
- Cảm giác châm chích ở ngón tay, ngón chân (nếu dùng thuốc đường tiêm)
- Đau hoặc dị cảm âm đạo ở nữ giới hoặc giữa 2 chân (đáy chậu) ở nam giới (khi tiêm tĩnh mạch)-điều này có thể cần được thông báo, nhưng nó không nghiêm trọng và thường kéo dài không quá một phút.
Những thuốc khác
Những thuốc chống nôn khác bao gồm haloperidol, cyclizine và lorazepam. Những thuốc này có thể khiến bạn buồn ngủ.
Metoclopramide (Maxalon) và prochlorperazine (Stemetil) có thể gây giật cơ ở tay, chân hoặc mặt. Tình trạng này hiếm khi xảy ra, và thường gặp ở trẻ em và thiếu niên.
Domperidone (Motilium) gây khô miệng.
Thuốc dùng khi bị tiêu chảy
Các thuốc điều trị các vấn đề tiêu hóa còn bao gồm những thuốc trị tiêu chảy. Một số loại thường dùng nhất:
- Codein phosphate
- Loperamide (Imodium)
- Diphenoxylate (Lomotil)
Các thuốc trên cùng các tác dụng làm chậm nhu động ruột. Trong số đó, codein phosphate còn là một thuốc giảm đau. Nhưng thuốc này được sử dụng khi tiêu chảy nặng vì nó gây táo bón.
Tác dụng phụ của thuốc
Các thuốc chống tiêu chảy ít gây tác dụng phụ, nhưng vẫn có thể xảy ra.
Thông báo ngay với bác sĩ khi một trong những triệu chứng sau không khỏi hoặc ngày càng nặng hơn:
- Khô miệng
- Chóng mặt
- Buồn ngủ
- Buồn nôn
- Đau bụng, khó chịu hoặc đầy hơi
- Táo bón
- Mệt mỏi
Ảnh: The FUSS
Thuốc dùng khi bị táo bón
Những thuốc trong nhóm này được gọi là thuốc nhuận trường. Hiệu quả khác nhau tùy vào từng loại thuốc:
- Nhuận tràng tạo khối (bulk forming laxatives): những chất này sẽ nở ra trong lòng ruột, giúp làm mềm phần và tăng khối lượng phân.Những điều này sẽ thúc đẩy việc tống phân diễn ra nhanh hơn.
- Nhuận tràng kích thích (stimulant laxatives): thuốc giúp tăng nhu động ruột.
- Nhuận tràng thẩm thấu (osmotic laxatives): hoạt động bằng cách kéo nước vào lòng ruột, làm phân mềm và dễ tống xuất hơn.
Tác dụng phụ của thuốc
Mỗi loại thuốc nhuận trường sẽ có những tác dụng phụ khác nhau.
Thuốc nhuận tràng tạo khối có thể gây đầy hơi, chướng bụng. Tuy rất hiếm nhưng chúng có thể gây tắc ruột. Để ngăn chặn tình trạng này, bạn nên uống nhiều nước.
Những nhóm thuốc khác có thể gây đau bụng, đầy hơi. Sử dụng thuốc liều lớn có thể gây tiêu chảy. Những tác dụng phụ thường biến mất sau khi bạn đại tiện. Thông báo với bác sĩ nếu đau bụng hoặc chướng bụng vẫn còn tiếp diễn. Ngoài ra, hãy cho bác sĩ biết nếu tiêu chảy ngày một nặng hơn.
Phản ứng dị ứng
Nổi mẩn ngứa hoặc đột ngột khò khè khó thở có thể là những dấu hiệu sớm thông báo tình trạng dị ứng với thuốc. Hiếm khi xảy ra sự việc này nhưng nếu có thì nó rất nghiêm trọng. Hãy đến ngay bệnh viện nếu việc này xảy ra với bạn.
Thuốc nhóm steroid
Bác sĩ sử dụng nhóm thuốc trong điều trị nhiều bệnh và tình trạng khác nhau. Các chất này được sản xuất tự nhiên trong cơ thể. Ngoài ra, người ta bào chế chúng để dùng trong trị liệu. Thuốc có dưới dạng viên, dung dịch uống hoặc thuốc tiêm.
Nhóm steroid giúp kiểm soát những vấn đề sức khỏe do hóa trị ở bệnh nhân ung thư và cải thiện khẩu vị, giúp bạn ăn nhiều hơn và tinh thần cũng sảng khoái hơn.
Bác sĩ đôi lúc dùng nhóm thuốc này để giúp bạn tăng cân. Những chúng sẽ trở thành vấn đề nếu bạn dùng chúng trong thời gian dài. Phần lớn cân nặng gia tăng là do tích trữ nước trong cơ thể.
Sau khi sử dụng thuốc từ 3 đến 4 tuần, chúng sẽ bắt đầu ngăn cản quá trình sản xuất protein trong cơ. Nếu sử dụng dài hạn, thuốc có thể gây tiêu cơ. Vì vậy, bạn phải dùng thuốc nhóm steroid dưới sự giám sát của bác sĩ.
Tác dụng phụ của thuốc
Những tác dụng phụ thường gặp khi bạn lần đầu sử dụng thuốc:
- Khó ngủ, nếu bạn dùng thuốc vào tối muộn.
- Khó tiêu.
- Tăng đường huyết, đặc biệt nếu bạn mắc tiểu đường.
Thuốc giảm đau
Những cơn đau nghiêm trọng khiến bạn mất khẩu vị và cảm giác không khỏe. Nếu được kiểm soát, bạn sẽ có xu hướng thèm ăn trở lại.
Hiện nay, có các loại thuốc hỗ trợ khi bạn đối diện với tình trạng sụt cân, suy nhược và các vấn đề về tiêu hóa.
Cập nhật 20/06/2019
Tham khảo Medicines for diet problems
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
