Dịch thuật: Quách Phương Đông, Nguyễn Bá Tùng
Dương Quỳnh Như, Khánh Từ
Việc sử dụng các loại thuốc giảm đau, đặc biệt là thuốc giảm đau thuộc nhóm opioids có thể dẫn đến một số tác dụng phụ như táo bón, buồn ngủ, buồn nôn…
Các tác dụng phụ này rất đa dạng và khác nhau ở mỗi người. Với từng tác dụng phụ sẽ có những triệu chứng và cách ngăn chặn khác nhau cũng như một số lưu ý đối với bệnh nhân. Những tác dụng phụ của thuốc giảm đau có thể biến mất sau vài ngày, nếu không, cần cân nhắc thay đổi thuốc hoặc liều dùng theo lời khuyên của bác sĩ. Người bệnh có thể dừng sử dụng thuốc giảm đau thuộc nhóm opioids, điều quan trọng là phải dừng sử dụng theo một lộ trình dưới sự chỉ dẫn của bác sĩ, không nên dừng sử dụng một cách đột ngột vì có thể gây ra các triệu chứng khác như cúm, tiêu chảy,…
Một số tác dụng phụ của thuốc giảm đau
- Táo bón (khó đi đại tiện)
- Buồn ngủ (cảm giác buồn ngủ)
- Buồn nôn (cảm giác khó chịu, đầy hơi )
- Nôn (ói)
Tác dụng phụ của thuốc giảm đau khác nhau tùy mỗi người. Điều quan trọng là phải trao đổi thường xuyên với bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào mà bạn đang gặp phải. Nếu cần, bác sĩ có thể thay đổi thuốc hoặc liều mà bạn đang dùng. Bác sĩ cũng có thể thêm các loại thuốc khác vào kế hoạch kiểm soát cơn đau để giúp giải quyết các tác dụng phụ của thuốc giảm đau.
Hãy nhớ rằng táo bón sẽ chỉ biến mất nếu nó được điều trị. Nhưng đừng để bất kỳ tác dụng phụ nào của thuốc giảm đau ngăn bạn khỏi việc kiểm soát những cơn đau do ung thư. Đội ngũ chăm sóc sức khỏe có thể trao đổi với bạn về những phương pháp làm giảm tác dụng phụ.
Những tác dụng phụ ít phổ biến hơn, bao gồm:
- Chóng mặt
- Lú lẫn
- Những vấn đề hô hấp
- Ngứa
- Tiểu khó
Táo bón
Hầu như tất cả mọi người dùng thuốc giảm đau nhóm opioids đều bị táo bón. Điều này xảy ra vì opioids khiến phân di chuyển chậm hơn trong đường tiêu hóa, vì vậy cơ thể có nhiều thời gian hơn để hấp thụ nước trong phân. Do đó, phân trở nên cứng hơn.
Bạn có thể kiểm soát hoặc ngăn ngừa táo bón bằng cách thực hiện các bước sau:
- Hỏi bác sĩ về việc sử dụng thuốc nhuận tràng và thuốc làm mềm phân khi bạn bắt đầu dùng thuốc giảm đau nhóm opioids. Sử dụng chúng ngay khi sử dụng thuốc giảm đau có thể giúp ngăn ngừa táo bón
- Uống nhiều nước. Uống 8–10 ly nước mỗi ngày sẽ giúp giữ phân mềm.
- Ăn thực phẩm giàu chất xơ, bao gồm trái cây tươi có vỏ, rau, bánh mì nguyên cám và ngũ cốc
- Tập thể dục càng nhiều càng tốt. Bất kỳ chuyển động, chẳng hạn như đi bộ nhẹ, sẽ giúp giảm táo bón
- Gọi cho bác sĩ nếu bạn không đi đại tiện từ 2 ngày trở lên
Mời bạn xem thêm
Buồn ngủ
Một số thuốc giảm đau nhóm opioid gây buồn ngủ. Hoặc, nếu cơn đau khiến bạn mất ngủ, thì thời gian đầu lúc mới dùng thuốc giảm đau bạn có thể ngủ nhiều hơn. Cơn buồn ngủ có thể biến mất sau một vài ngày. Nếu bạn đang mệt mỏi hoặc buồn ngủ:
- Không đi bộ lên xuống cầu thang một mình
- Không làm những gì đòi hỏi bạn phải tỉnh táo như lái xe, sử dụng máy móc hoặc thiết bị, hay bất cứ điều gì khác đòi hỏi sự tập trung
Gọi cho bác sĩ nếu cơn buồn ngủ trở nên nghiêm trọng hoặc không biến mất sau vài ngày:
- Bạn có thể phải dùng một liều thấp một cách thường xuyên hơn hoặc thay đổi thuốc
- Có thể thuốc không làm giảm cơn đau và điều đó bạn mất ngủ vào ban đêm
- Các loại thuốc khác của bạn có thể gây buồn ngủ
- Bác sĩ của bạn có thể quyết định thêm một loại thuốc mới giúp bạn tỉnh táo
Buồn nôn và nôn
Buồn nôn và nôn có thể hết sau vài ngày dùng opioids. Tuy nhiên, nếu buồn nôn hoặc nôn khiến bạn không thể uống thuốc, hãy gọi cho bác sĩ ngay. Bạn cũng nên gọi nếu có vấn đề về hô hấp.
Những lời khuyên sau đây có thể giúp hạn chế cảm giác buồn nôn và nôn mữa :
- Nằm trên giường trong một giờ hoặc lâu hơn sau khi uống thuốc nếu bạn cảm thấy buồn nôn khi di chuyển. Loại buồn nôn này giống như cảm giác say sóng. Một số loại thuốc không kê đơn cũng có thể giúp ích. Nhưng bạn nhất định phải kiểm tra với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào khác.
- Bác sĩ của bạn có thể muốn thay đổi hoặc thêm thuốc, hay kê toa thuốc chống buồn nôn.
- Trao đổi với bác sĩ để tìm hiểu xem liệu rằng có nguyên nhân nào khác làm bạn buồn nôn hay không. Cơn buồn nôn có thể liên quan đến căn bệnh ung thư hoặc một loại thuốc khác mà bạn đang dùng. Táo bón cũng có thể dẫn đến buồn nôn.
Bắt đầu dùng thuốc giảm đau mới
Một số loại thuốc giảm đau có thể khiến bạn cảm thấy buồn ngủ khi lần đầu sử dụng. Điều này thường biến mất trong vòng một vài ngày. Ngoài ra, một số người còn bị chóng mặt và lú lẫn. Hãy trao đổi với bác sĩ nếu những triệu chứng này kéo dài . Thay đổi liều hoặc loại thuốc thường có thể giải quyết được vấn đề.
Những điều cần chú ý khi dùng thuốc giảm đau
Tất cả các loại thuốc phải được sử dụng cẩn thận. Dưới đây là một số điều cần nhớ khi bạn đang dùng opioid:
- Dùng thuốc theo chỉ dẫn. Ngoài ra, không chia nhỏ, nhai hoặc nghiền nát chúng, trừ khi được đề nghị bởi bác sĩ.
- Bác sĩ sẽ điều chỉnh liều thuốc giảm đau cho phù hợp với cơ thể bạn. Đó là lý do quan trọng cho biết vì sao chỉ nên có duy nhất một bác sĩ kê thuốc nhóm opioids cho bạn. Hãy chắc chắn rằng bạn mang đủ toa thuốc trong mỗi lần khám. Bằng cách đó, đội ngũ chăm sóc sức khỏe có thể nắm bắt được kế hoạch kiểm soát cơn đau của bạn.
- Kết hợp thuốc giảm đau với rượu hoặc thuốc an thần có thể nguy hiểm. Bạn có thể khó thở hoặc cảm thấy bối rối, lo lắng hoặc chóng mặt. Hãy cho bác sĩ của bạn biết mức độ và số lần mà bạn:
- Uống rượu
- Uống thuốc an thần, thuốc ngủ hoặc thuốc chống trầm cảm
- Dùng bất kỳ loại thuốc nào khác khiến bạn buồn ngủ
Dừng sử dụng opioid như thế nào?
Bạn có thể uống ít thuốc hơn khi cơn đau giảm đi. Bạn thậm chí có thể ngừng dùng opioid. Nhưng điều quan trọng là phải ngừng thuốc từ từ và theo chỉ dẫn của bác sĩ. Khi dùng thuốc giảm đau trong thời gian dài, cơ thể bạn sẽ quen với chúng. Nếu các loại thuốc bị ngừng hoặc giảm đột ngột, một tình trạng gọi là cai nghiện có thể xảy ra. Đây là lý do tại sao giảm liều nên được thực hiện từ từ. Điều này không liên quan đến việc nghiện thuốc.
Ngừng thuốc giảm đau từ từ giúp ngăn ngừa các triệu chứng cai nghiện. Nhưng nếu bạn ngừng dùng thuốc giảm đau nhóm opioid đột ngột, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi như bị cúm. Bạn có thể đổ mồ hôi và bị tiêu chảy hoặc các triệu chứng khác. Nếu điều này xảy ra, hãy nói với bác sĩ hoặc điều dưỡng của bạn. Họ có thể điều trị các triệu chứng này, và thường chúng sẽ được giải quyết nhanh chóng.
Mời bạn xem thêm
Cập nhật 05/04/2019
Nguồn tham khảo: Pain Control NCI — Managing and Preventing Side effects
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
