Dịch thuật: Hương Trần, Phạm Trường Đăng Minh, Quách Phương Đông
Nhắc tới ung thư, chúng ta thường gọi bệnh/tên theo vị trí khối u xuất hiện trong cơ thể, ví dụ như ung thư gan hay ung thư phổi. Trên thực tế, tất cả các bệnh ung thư dù di căn hay chưa thường xuất phát từ một loại tế bào ung thư duy nhất phân chia mà thành. Do đó, các nhà y học phân loại ung thư theo dạng tế bào mà chúng khởi phát.
Phân loại Ung thư
Theo dạng tế bào khởi phát, ung thư được phân thành 5 nhóm chính thường gặp nhất: ung thư biểu mô, ung thư mô liên kết, ung thư máu, u lympho/tuỷ, và ung thư hệ thần kinh trung ương. Mỗi nhóm ung thư đều có sự bắt nguồn và cấu trúc khác nhau, trong đó nhóm ung thư phổ biến nhất chính là ung thư biểu mô.
Cơ thể con người được tạo thành từ hàng tỷ tế bào. Các tế bào nhỏ đến mức chúng ta chỉ có thể nhìn thấy chúng dưới kính hiển vi.
Các tế bào liên kết với nhau tạo thành các mô và các cơ quan trong cơ thể chúng ta. Chúng trông tương đối giống nhau, tuy nhiên cấu tạo lại khác nhau do đảm nhiệm các chức vụ khác nhau. Ví dụ như, dây thần kinh và cơ đảm nhiệm những nhiệm vụ khác nhau nên các tế bào của chúng có cấu trúc khác nhau.
Phân loại ung thư thường gồm 5 nhóm chính, chia theo loại tế bào mà chúng khởi phát:
- Ung thư biểu mô (carcinoma): ung thư bắt nguồn ở da hoặc trong các mô bao phủ các cơ quan nội tạng. Các nhánh nhỏ của ung thư biểu mô bao gồm: ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy/tế bào gai và ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp
- Ung thư mô liên kết (sarcoma): ung thư bắt nguồn trong các mô liên kết hoặc mô đệm như xương, sụn, mỡ, cơ hoặc mạch máu
- Ung thư máu — bệnh bạch cầu (leukaemia): ung thư bắt nguồn trong mô tạo máu như tủy xương, khiến các tế bào máu bất thường được tạo ra vào đi vào tuần hoàn
- U lympho và u tủy (lymphoma và myeloma): ung thư bắt nguồn trong các tế bào của hệ thống miễn dịch
- Ung thư não và tủy sống, còn được gọi ung thư hệ thần kinh trung ương
Ung thư còn có thể được phân loại theo vị trí chúng xuất hiện trong cơ thể, chẳng hạn như ung thư vú hoặc ung thư phổi.
1. Ung thư biểu mô
Ung thư biểu mô bắt nguồn trong các lớp biểu mô bao phủ bên ngoài cơ thể như da, hoặc các lớp lót trong của các cơ quan nội tạng, chẳng hạn như các cơ quan của hệ thống tiêu hóa. Các lớp biểu mô cũng giúp sắp xếp các khoang cơ thể, ví dụ như bên trong khoang ngực hay khoang bụng.
Trong các phân loại ung thư, ung thư biểu mô là loại ung thư phổ biến nhất. Chúng chiếm khoảng 85 trong số 100 bệnh ung thư (85%) ở Anh.
Có nhiều loại tế bào biểu mô khác nhau và chúng tạo thành các loại ung thư biểu mô khác nhau, gồm các dạng sau đây:
Ung thư biểu mô tế bào vảy/tế bào gai (squamous cell carcinoma)
Ung thư biểu mô tế bào vảy bắt nguồn từ các tế bào vảy/tế bào gai. Đây là những tế bào phẳng bao phủ trên bề mặt, thường ở da, niêm mạc họng hay thực quản.
Ung thư biểu mô tuyến (adenocarcinoma)
Ung thư biểu mô tuyến bắt nguồn trong các tế bào tuyến (tế bào adenomatous). Các tế bào tuyến sản xuất ra dịch để giữ ẩm cho mô.
Ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp
Các tế bào chuyển tiếp là các tế bào có thể giãn ra khi một cơ quan phát triển. Chúng tạo nên các mô gọi là biểu mô chuyển tiếp, ví dụ như niêm mạc bàng quang. Ung thư bắt nguồn trong các tế bào này được gọi là ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp.
Ung thư biểu mô tế bào đáy
Các tế bào đáy nằm ở lớp sâu nhất của các tế bào da. Ung thư bắt nguồn trong các tế bào này được gọi là ung thư biểu mô tế bào đáy.
2. Sarcoma – Ung thư mô liên kết
Sarcoma bắt nguồn trong các mô liên kết (các mô hỗ trợ của cơ thể). Các mô liên kết hỗ trợ các cơ quan gồm có xương, sụn, gân và mô sợi.
Sarcoma ít phổ biến hơn so với ung thư biểu mô và thường được nhóm thành 2 loại chính:
- Sarcoma xương (Osteosarcoma)
- Sarcoma mô mềm
Theo phân loại ung thư, sarcoma chiếm ít hơn 1 trên 100 bệnh ung thư (1%) được chẩn đoán hàng năm.
Sarcoma xương
Sarcoma xương phát triển từ các tế bào xương.
Sarcoma mô mềm
Sarcoma mô mềm rất hiếm nhưng loại phổ biến nhất bắt nguồn từ sụn hoặc cơ.
Ung thư sụn
Ung thư sụn hay được gọi là chondrosarcoma.
Ung thư cơ
Ung thư của các tế bào cơ được gọi là rhabdomyosarcoma hoặc leiomyosarcoma.
3. Leukaemia – Ung thư tế bào máu
Bệnh bạch cầu là tình trạng tủy xương tạo ra quá nhiều bạch cầu. Các bạch cầu bất thường này không được hình thành đầy đủ nên không hoạt động đúng chức năng và thường tích tụ trong máu.
Bệnh bạch cầu thường ít gặp và chỉ chiếm 3 trong số 100 trường hợp ung thư (3%), nhưng theo phân loại ung thư, nó lại là loại ung thư phổ biến nhất ở trẻ em.
4. U lympho và U tủy
U lympho và u tủy là phân loại ung thư của hệ bạch huyết. Hệ thống bạch huyết là một hệ thống ống và tuyến trong cơ thể lọc chất lỏng cơ thể và chống lại nhiễm trùng.
U lympho (ung thư hạch)
U lympho bắt đầu từ các tế bào trong hệ bạch huyết. Do hệ thống bạch huyết chạy khắp cơ thể, ung thư hạch có thể bắt đầu ở bất cứ đâu.
Một số tế bào bạch cầu của hệ bạch huyết (tế bào lympho) bắt đầu phân chia bất thường và không tự chết như thường lệ. Các tế bào này bắt đầu phân chia trước khi chúng trưởng thành nên chúng không thể chống lại nhiễm trùng.
Các bạch cầu lympho bất thường bắt đầu tích tụ trong các hạch bạch huyết hoặc những nơi khác như tủy xương hoặc lá lách, sau đó chúng có thể phát triển thành các khối u.
U lympho chiếm khoảng 5 trong số 100 trường hợp ung thư (5%) ở Anh.
U tủy
U tủy còn được gọi là đa u tủy, là một bệnh ung thư bắt đầu trong các tương bào (plasma cells). Tương bào là một loại tế bào bạch cầu được tạo ra trong tủy xương. Chúng sản xuất kháng thể (immunoglobulin) giúp cơ thể chống nhiễm trùng.
Các tương bào khi trở nên bất thường nhân chia không kiểm soát và chỉ tạo ra một loại kháng thể không hoạt động đúng chức năng để chống lại nhiễm trùng.
Trong số các phân loại ung thư, u tuỷ chiếm khoảng 1 trong số 100 trường hợp ung thư (1%) ở Anh.
5. Ung thư hệ thần kinh trung ương
Phân loại ung thư thứ 5 là các bệnh ung thư có thể bắt nguồn trong các tế bào của não hoặc tủy sống. Não điều khiển cơ thể bằng cách gửi các tín hiệu điện dọc theo các sợi thần kinh. Các sợi thần kinh chạy ra từ não bộ và kết hợp với nhau để tạo ra tủy sống, cũng đưa các tín hiệu từ cơ thể đến não.
Não và tủy sống tạo thành hệ thống thần kinh trung ương. Bộ não được tạo thành từ hàng tỷ tế bào thần kinh được gọi là tế bào nơ-ron. Não cũng chứa các tế bào mô liên kết đặc biệt gọi là tế bào thần kinh đệm, dùng để hỗ trợ các tế bào thần kinh.
Loại ung thư não phổ biến nhất phát triển từ các tế bào thần kinh đệm và được gọi là u thần kinh đệm. Một số khối u bắt đầu trong não hoặc tủy sống không phải là ung thư (u lành tính) và phát triển rất chậm. Những loại u khác chính là ung thư và có nhiều khả năng phát triển và lây lan.
Các khối u não và tủy sống chiếm khoảng 3 trong số 100 trường hợp ung thư (3%) ở Anh.
Cập nhật 17/03/2019
Nguồn tham khảo: Types of Cancer
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm