Dịch thuật: Vũ Văn Vượng, Đăng Minh, Hương Trần
(SCI Blog) – Có rất nhiều cách để kiểm soát tình trạng mệt mỏi do ung thư cùng các triệu chứng đi kèm, tuy nhiên, đừng quên trao đổi với bác sĩ của bạn để có thể nhận được chăm sóc y tế cần thiết kịp thời.
Điều trị các triệu chứng gây ra mệt mỏi do ung thư
Điều trị các nguyên nhân chính gây ra tình trạng này đôi khi có thể giúp bạn cảm thấy đỡ mệt hơn. Một số gợi ý dưới đây sẽ giúp bạn giảm bớt phần nào tình trạng mệt mỏi.
Bạn có thể sẽ phải tốn một chút thời gian để thử và tìm ra biện pháp quản lý tình trạng mệt mỏi phù hợp và hữu ích dành riêng cho bạn. Trước khi tìm hiểu kĩ hơn, bước đầu tiên bạn nên làm là trao đổi với bác sĩ và y tá về tình trạng mệt mỏi của bạn.
Điều trị thiếu máu (anaemia)
Hầu hết các bệnh nhân ung thư sẽ bị thiếu máu tại một số thời điểm trong suốt quá trình bệnh. Mặc dù nó thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, tình trạng mệt mỏi do thiếu máu có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hàng ngày của bạn.
Truyền máu sẽ giúp đưa lượng tế bào hồng cầu của bạn trở lại bình thường và khiến bạn cảm thấy tràn đầy năng lượng hơn. Thiếu máu được chia ra nhiều loại, và bạn có thể bị thiếu máu do nhiều lý do khác nhau.
Một phương pháp điều trị thiếu máu khác là sử dụng thuốc erythropoietin hay còn biết tới như EPO. EPO là một loại hoóc-môn từ trong thận của ta có khả năng kích thích cơ thể tạo ra nhiều tế bào hồng cầu hơn.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng EPO có thể làm tăng nồng độ hemoglobin trong cơ thể và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tuy nhiên, cũng có một số nghiên cứu lại cho rằng EPO làm tăng nguy cơ tái phát của một số loại ung thư sau điều trị.
Những lợi ích mà EPO mang đến có thể nhiều hơn rủi ro đối với một số bệnh nhân, nhưng việc kê đơn EPO vẫn nên được cân nhắc một cách kỹ lưỡng.
Tăng cường vận động và tập thể dục
Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi đến nỗi bất cứ hoạt động nào cũng khiến bạn cảm thấy khó chịu, nhưng đôi khi càng ít tập thể dục càng khiến bạn chán vận động hơn. Mỗi ngày, tập thể dục mức độ nhẹ đến vừa phải sẽ giúp tâm trạng bạn tốt hơn, đặc biệt là giúp bạn tràn đầy năng lượng cho cả ngày. Hiện nay, có rất nhiều nghiên cứu cho thấy tập thể dục có thể giúp giảm tình trạng mệt mỏi gây ra bởi ung thư.
Máy đếm bước chân là một cách tuyệt vời để theo dõi mức độ chủ động của bạn. Máy đếm bước chân có kích thước bằng một hộp diêm, được kẹp vào dây thắt lưng, đeo quanh cổ tay, hay có thể đặt trong túi của bạn. Chiếc máy này sẽ từng bước đi của bạn để bạn có thể dễ dàng theo dõi việc tập thể dục mà bạn đang nỗ lực mỗi ngày.
Bạn có thể mua một máy đếm bước từ một cửa hàng thể thao. Các chuyên gia sức khỏe khuyên rằng một người trưởng thành khỏe mạnh nên đi bộ khoảng 10.000 bước mỗi ngày. Số bước này có thể là quá sức với bạn trong quá trình điều trị ung thư hoặc trong các giai đoạn tiến triển. Hãy trao đổi với bác sĩ của bạn hoặc một nhà vật lý trị liệu về cách bắt đầu để bạn có thể tìm thấy một mục tiêu thực tế.
Hãy thử tập thể dục vào những thời điểm khác nhau trong ngày để tìm ra thời gian nào phù hợp với bạn nhất, sáng sớm cũng có thể là một khoảng thời gian tốt. Vận động một chút mỗi ngày sẽ giúp bạn bớt mệt mỏi và cải thiện cảm giác thèm ăn.
Nhìn chung, vận động có thể hỗ trợ bạn đối phó với mọi thứ và khiến tâm trạng bạn trở nên tốt hơn, tuy nhiên đừng vận động quá sức. Nếu cơ thể nhức nhối và đau mỏi vào ngày hôm sau, có thể bạn đã tập luyện quá sức rồi đấy. Nhớ uống nhiều nước bất cứ khi nào bạn tập thể dục để ngăn ngừa mất nước. Điều quan trọng nhất là hãy luôn nhận lời khuyên từ bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập thể dục nặng nào nhé.
Tập thể dục sẽ cải thiện sức khỏe cho chúng ta trong giai đoạn ung thư tiến triển. Bạn có thể không cần phải đi bộ quá lâu mà ngay cả những bài tập nhẹ nhàng trên giường hoặc đứng lên cũng có thể giúp ích rất nhiều. Chuyên gia vật lý trị liệu tại bệnh viện của bạn có thể giúp bạn lên kế hoạch một lịch tập thể dục phù hợp với nhu cầu của bạn và mức độ bạn có thể làm.
Bạn cũng có thể đăng ký tham gia các lớp Yoga được SCI tổ chức định kỳ hàng tuần tại TP.HCM và Hà Nội. Mời bạn xem thêm thông tin tại đây
Nghỉ ngơi
Nghỉ ngơi mỗi đợt nhỏ xuyên suốt cả ngày là vô cùng quan trọng đặc biệt nếu bạn đang trong giai đoạn ung thư tiến triển hay đang gặp tình trạng mệt mỏi.
Điều này có thể khó thực hiện và bạn có thể cố gắng thúc đẩy bản thân tiếp tục làm việc. Nhưng việc này thực sự không tốt và sẽ khiến bạn mệt mỏi hơn.
Hãy nhớ rằng bạn không phải làm mọi việc, mà chỉ những việc thiết yếu nhất vào lúc này. Tất cả các việc còn lại luôn có thể giải quyết vào lúc khác khi bạn khoẻ mạnh hơn.
Tiếp nhận hỗ trợ từ người khác
Tất cả các bệnh nhân ung thư đều cần được hỗ trợ và giúp đỡ từ những người xung quanh. Gia đình, bạn bè, bác sĩ và các y tá của bạn luôn luôn bên cạnh bạn để hỗ trợ khi bạn cần.
Đôi khi, sự giúp đỡ từ những người đã trải qua hoàn cảnh giống bạn lại có thể trở nên hữu ích hơn cả. Đừng ngại nói chuyện với những người khác trong một nhóm hỗ trợ để nhận ra rằng bạn không hề cô đơn. Bạn có thể sẽ nhận ra rằng tình trạng mệt mỏi là điều mà nhiều bệnh nhân ung thư đều gặp phải.
Bạn cũng có thể thử tiếp nhận tư vấn tâm lý. Việc này có thể giúp bạn tìm ra một người sẵn sàng lắng nghe và không phán xét. Luôn có chuyên gia trị liệu và tư vấn để giúp đỡ các bệnh nhân ung thư.
Ngủ
Mất ngủ có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, cáu kỉnh và hơi choáng váng. Bạn nên thay đổi một chút về thời gian và không gian ngủ nếu bạn thường khó ngủ vào ban đêm.
Đôi khi ngủ nhiều có thể không giúp ích gì khi bạn gặp tình trạng mệt mỏi liên do ung thư gây ra. Khi này, tình trạng mệt mỏi lại do một số yếu tố khác gây nên.
Để đảm bảo bạn có một giấc ngủ ngon, hãy thử:
- Đi ngủ và thức dậy đúng giờ mỗi ngày
- Sắp xếp phòng ngủ thật thoải mái, yên tĩnh và êm dịu và nhiệt độ phù hợp
- Dành thời gian thư giãn trước khi đi ngủ, ví dụ như tắm, đọc sách hoặc nghe nhạc
- Tránh đồ uống có caffeine (cà phê, trà, sôcôla, đồ uống có ga) sau buổi chiều sớm
- Hạn chế những giấc ngủ ngắn ban ngày dưới 45 phút để chúng không làm bạn mất ngủ vào ban đêm
- Không uống quá nhiều rượu trước khi đi ngủ
- Ăn nhẹ trước khi đi ngủ để cái đói không đánh thức bạn dậy
Khi bạn thực sự không thể ngủ, hãy thức dậy và xem TV, đọc hoặc nghe nhạc cho đến khi bạn cảm thấy buồn ngủ. Hoặc thử tắm nước ấm hoặc uống nước ấm. Sau đó trở lại giường và thử ngủ lại.
Hãy cho bác sĩ của bạn biết nếu bạn thường xuyên gặp khó khăn khi ngủ.
Cải thiện chế độ ăn uống
Tác dụng phụ trong điều trị có thể khiến bạn chán ăn, khiến bạn buồn nôn hay bị tiêu chảy. Hãy cố gắng thử và ăn những gì bạn có thể, vì chế độ ăn uống đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự mệt mỏi.
Tiết kiệm năng lượng
Có nhiều mẹo có thể giúp bạn tiết kiệm năng lượng để giảm bớt mệt mỏi trong một ngày, ví dụ như rút gọn các bước khi làm việc, hay nhận sự giúp đỡ từ mọi người xung quanh.
Bạn có thể thử một số điều sau đây:
- Nhờ người thân đi chợ, làm việc nhà hoặc đón con từ trường học
- Lên kế hoạch trước khi có thể và dành nhiều thời gian cho việc đi du lịch để giảm bớt căng thẳng
- Đặt ghế quanh nhà để bạn có thể ngồi xuống và nghỉ ngơi khi bạn cần
- Trang bị các tay vịn quanh nhà để giúp bạn giữ thăng bằng
- Mặc quần áo rộng, và ít nút hơn
- Ngồi xuống để làm việc nhà hay các hoạt động hàng ngày như giặt hoặc mặc quần áo
- Trữ nhiều đồ ăn nhẹ và đồ uống bổ dưỡng để có thể dễ dàng tìm và lấy khi bạn muốn ăn
- Chơi những trò chơi mà bạn có thể ngồi hoặc nằm nếu nhà có trẻ em, ví dụ như đọc sách, giải câu đố, hoặc vẽ
Đừng quên làm những việc mà bạn thích. Điều này sẽ giúp đầu óc bạn quên đi căn bệnh ung thư và khiến bạn cảm thấy thư giãn hơn.
Ghi chép lại diễn biến của sự mệt mỏi
Giữ một cuốn sổ ghi chép lại diễn biến của tình trạng mệt mỏi và sự thay đổi trong nguồn năng lượng của bạn sẽ giúp bạn so sánh được mức độ mệt mỏi trước đây và hiện tại, giúp xác định hoạt động nào phù hợp với bạn hơn và tránh được các hoạt động gây mệt mỏi.
Điều trị bằng thuốc
Các nhà khoa học đang thử nghiệm một số loại phương pháp điều trị bằng thuốc khác nhau. Các thuốc này bao gồm các chất kích thích tâm thần như ritalin và modafinil là những loại thuốc bác sĩ sử dụng để điều trị rối loạn chú ý và rối loạn tập trung.
Các loại thuốc khác vẫn đang được nghiên cứu bao gồm thuốc chống trầm cảm. Kết quả từ nghiên cứu về các phương pháp điều trị bằng thuốc này được kết hợp với một số bản báo cáo khác cho thấy một số có thể hữu ích trong khi các loại khác thì không hiệu quả lắm.
Nguyên nhân gây mệt mỏi lâu dài
Hãy nhớ rằng mệt mỏi đối với những người đang điều trị ung thư khác với mệt mỏi mà một số người cảm thấy lâu sau khi kết thúc điều trị.
Những điều có thể gây ra mệt mỏi lâu dài bao gồm:
- Cấy ghép tủy xương. Trong một số trường hợp, sự mệt mỏi có thể kéo dài trong nhiều năm sau khi cấy ghép
- Điều trị ung thư thuở thơ ấu, đặc biệt là đối với các khối u não
- Dùng thuốc tamoxifen trong nhiều năm
Tiếp nhận sự trợ giúp và hỗ trợ
Bạn có thể sẽ thấy rất hữu ích khi tâm sự với các bệnh nhân ung thư khác có chung triệu chứng với bạn.
Chia sẻ cảm xúc của bạn với ai đó có một hoàn cảnh giống bạn có thể sẽ khiến bạn cảm thấy bớt lo lắng về sự mệt mỏi của mình. Và bạn thường có thể nhận được lời khuyên về cách đối phó tốt bằng cách kể lại tình trạng của chính bạn.
Xem thêm:
Cập nhật 26/05/2019
Nguồn tham khảo: Treating cancer fatigue
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
