Dịch thuật: Quách Phương Đông, Minh Phạm, Trần Anh Thư
Không phải lúc nào cũng có thể điều trị triệt để ung thư, nhưng ngay cả khi ung thư không thể chữa khỏi, luôn có các phương pháp điều trị để kiểm soát các triệu chứng, chẳng hạn như kiểm soát buồn nôn.
Ung thư tiến triển đồng nghĩa với việc ung thư đã lan rộng từ nơi nó bắt đầu hoặc đã quay trở lại sau lần điều trị đầu tiên. Có đến 7 trên 10 người (70% bệnh nhân ung thư giai đoạn 3) bị buồn nôn và nôn.
Ruột
Khối u ở vùng bụng (bụng) như ung thư buồng trứng hoặc dạ dày, có thể gây chèn ép hoàn toàn lên ruột. Tình trạng này được gọi là tắc ruột.
Chất thải từ đường tiêu hóa không thể vượt qua chỗ tắc nghẽn. Ngoài ra, một số bệnh ung thư cũng có thể ngăn chặn hoạt động bình thường của ruột bằng cách chèn ép các dây thần kinh chi phối hoạt động của ruột.
Điều này gây ra các triệu chứng như:
- Đầy hơi
- Đau đớn
- Buồn nôn
- Nôn nhiều
- Táo bón
Các bác sĩ có thể giúp giảm bớt các triệu chứng bệnh do tắc ruột theo nhiều cách khác nhau.
Phẫu thuật
Bạn có thể được đặt một ống thông, gọi là stent, vào lòng ruột để kiểm soát buồn nôn. Hoặc bác sĩ sẽ phẫu thuật để loại bỏ đoạn ruột bị tắc nghẽn. Chức năng của ruột có thể được phục hồi, nhưng trong trường hợp ngược lại thì bác sĩ tạo một lỗ thông vào ruột. Đó là một lỗ mở từ ruột lên trên thành bụng. Các chất được thải từ ruột sẽ được đựng trong một bọc đính vào thành bụng tại lỗ mở.
Không ai có thể dự đoán trước kết quả của cuộc phẫu thuật. Ung thư có thể sẽ không gây tắc ruột tái phát, nhưng ca phẫu thuật có thể trở nên quá sức khi bạn đang suy kiệt. Hãy trao đổi những lo lắng của mình về ca phẫu thuật với bác sĩ và điều dưỡng, chuyên gia ung thư hoặc bạn bè và gia đình.
Ống thông mũi dạ dày
Một cách để làm giảm các triệu chứng là đặt một ống rất mỏng xuống mũi và vào dạ dày. Đây được gọi là ống thông mũi dạ dày (ống NG). Các ống được gắn vào một túi và thải ra chất tiết trong dạ dày. Điều này giúp bạn không còn cảm thấy buồn nôn.
Kiểm soát buồn nôn bằng Thuốc
Hyoscine butylbromide (Buscopan) có thể làm giảm co thắt trong hệ tiêu hóa và giảm lượng chất thải trong ruột. Một loại thuốc khác có thể kể tên là Octreotide. Octreotide cũng làm giảm lượng chất tiết tích tụ trong dạ dày và hệ tiêu hóa, giúp kiểm soát buồn nôn và triệu chứng nôn.
Bạn có thể sử dụng một trong những loại thuốc này thay vì phẫu thuật.
Táo bón
Không nên cảm thấy xấu hổ khi yêu cầu giúp đỡ nếu bạn gặp vấn đề về táo bón. Tình trạng táo bón càng kéo dài thì càng nhiều vấn đề có thể xảy ra. Có thể giảm táo bón bằng cách ăn nhiều chất xơ và uống nhiều nước, hoặc dùng thuốc nhuận tràng. Bác sĩ của bạn có thể giúp kê toa.
Gừng là một phương thuốc tự nhiên tốt cho bệnh do táo bón. Hãy thử ăn gừng hoặc kẹo gừng hay nhâm nhi bia gừng hoặc rượu gừng.
Các điều dưỡng bệnh viện hoặc điều dưỡng cộng đồng có thể giúp đỡ khi bạn gặp vấn đề với táo bón. Họ có thể cho lời khuyên về việc ngăn chặn hoặc làm giảm táo bón.
Điều quan trọng cần nhớ là nếu táo bón cùng đau bụng và nôn dữ dội, đừng uống thuốc nhuận tràng. Liên lạc với bác sĩ hoặc điều dưỡng chuyên khoa càng sớm càng tốt, vì ruột của bạn có thể bị tắt nghẽn.
Mất nước
Mất nước đồng nghĩa với việc không có đủ dịch trong cơ thể. Điều này có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể và gây ra các triệu chứng như:
- Buồn nôn hay nôn mửa
- Lú lẫn
- Mệt mỏi
- Chán ăn hoặc chán uống nếu ung thư đang trong giai đoạn phát triển. Nhưng hãy cố gắng uống nước mỗi một hoặc hai giờ, ngay cả khi đó chỉ là một ngụm nước. Bác sĩ có thể cung cấp nước cho bạn dưới dạng nhỏ giọt nếu bạn bị mất nước và không uống đủ.
Bạn có thể truyền dịch thông qua kim tiêm, tốt nhất là tiêm vào đường tĩnh mạch, hay còn gọi là cung cấp nước dưới da. Bạn có thể truyền dịch liên tục qua đêm để tránh các trở ngại trong ngày. Đôi khi có thể cung cấp nước theo cách này ở nhà với sự hỗ trợ từ điều dưỡng huyện hoặc điều dưỡng gia đình.
Mất cân bằng hóa học
Vấn đề về thận
Bạn có thể gặp phải các vấn đề về thận nếu ung thư ở thận hoặc ung thư gây chèn ép các ống thận. Các vấn đề về thận cũng có thể xảy ra khi cơ thể bị mất nước. Thận không hoạt động đúng cách có thể khiến bạn cảm thấy buồn nôn. Thuốc chống nôn là cách tốt nhất để kiểm soát điều này.
Vấn đề gan
Bạn có thể có vấn đề về gan nếu ung thư bắt đầu ở gan, hoặc phổ biến hơn là đã di căn vào gan. Cảm giác buồn nôn có thể là do gan không hoạt động tốt như bình thường. Thuốc chống nôn là cách tốt nhất để kiểm soát điều này.
Nồng độ canxi trong máu cao
Tình trạng dư thừa canxi trong máu được gọi là tăng canxi máu. Đây là nguyên nhân phổ biến gây bệnh ở bệnh nhân ung thư giai đoạn di căn. Các tế bào ung thư làm cho các tế bào xương bị phá vỡ và giải phóng canxi vào máu.
Một số loại ung thư cũng ảnh hưởng đến cách cơ thể kiểm soát mức canxi. Ung thư khiến cơ thể sản xuất nhiều canxi, làm tăng hàm lượng canxi trong máu.
Các triệu chứng của mức canxi cao bao gồm:
- Mệt mỏi cực độ và lờ đờ
- Cảm thấy yếu
- Chán ăn
- Táo bón
- Mất tập trung và hứng thú làm việc
- Lú lẫn nhẹ
Điều rất quan trọng là trao đổi với bác sĩ nếu bạn gặp phải các triệu chứng tăng canxi máu. Tăng canxi máu là một vấn đề y tế rất nghiêm trọng và nếu không được điều trị có thể dẫn đến tử vong.
Cập nhật 22/06/2019
Tham khảo Controlling sickness in advanced cancer
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
