Dịch thuật: Nguyễn Thị Hải, Bá Tùng
(SCI Blog) – Việc điều trị ung thư thường gây ảnh hưởng đến hormone sinh dục trong cơ thể và có thể dẫn đến loãng xương. Dưới đây là một số phương pháp nhằm giảm nhẹ và điều trị loãng xương cho bệnh nhân ung thư.
Phương pháp điều trị ung thư bằng liệu pháp hormone làm giảm nồng độ hormone sinh dục trong cơ thể. Những hormone này là estrogen và progesterone ở phụ nữ và testosterone ở nam giới.
Một số yếu tố có thể đẩy nhanh quá trình loãng xương bao gồm:
- Mãn kinh tự nhiên ở phụ nữ nguyên nhân do nồng độ hormone giảm
- Yếu tố từ bên ngoài như điều trị ung thư
Bác sĩ gọi là loãng xương khi xương nhỏ đi, mật độ xương giảm gây tăng nguy cơ gãy xương.
Loãng xương do điều trị ung thư vú
Một số nghiên cứu cho rằng những người điều trị ung thư vú bằng phương pháp điều trị hormone có nguy cơ loãng xương cao hơn so với những người khác ở cùng độ tuổi. Điều này gây nguy cơ gãy xương cao hơn.
Bạn nên tìm sự tư vấn từ bác sĩ về việc điều trị có khiến bạn có nguy cơ suy yếu xương hay không. Có những phương pháp mà bạn có thể áp dụng để giúp xương chắc khỏe, chẳng hạn như điều trị bằng thuốc.
Một số phương pháp điều trị ung thư vú nhằm ngăn chặn cơ thể bạn sản xuất hormone sinh dục hoặc ngăn chặn hoạt động của chúng. Trong những trường hợp này, không thể dùng liệu pháp thay thế hormone (HRT).
Hóa trị
Hóa trị có thể dẫn đến mãn kinh sớm, có thể làm giảm nồng độ estrogen và dẫn đến loãng xương.
Tamoxifen
Tamoxifen là một loại thuốc thuộc liệu pháp hormone. Ở phụ nữ tiền mãn kinh, nó gây ra một số trường hợp loãng xương trong 1 đến 2 năm đầu nhưng ở mức không đáng kể.
Tuy nhiên, ở phụ nữ sau mãn kinh, tamoxifen có thể làm tăng mật độ xương, đặc biệt là xương cột sống và xương hông. Vì vậy, nó có thể bảo vệ xương.
Thuốc ức chế Aromatase
Các liệu pháp hormone khác được sử dụng cho ung thư vú được gọi là chất ức chế aromatase cũng có thể gây loãng xương. Chúng bao gồm:
- Anastrozole
- Exemestane
- Letrozole
Bạn có thể mất từ 1% đến 3% mật độ xương cho mỗi năm điều trị nếu bạn đã qua thời kỳ mãn kinh. Điều trị bằng tamoxifen trong 2 đến 5 năm trước khi sử dụng chất ức chế aromatase có thể làm chậm tốc độ mất xương.
Phụ nữ trẻ hơn, hoặc phụ nữ ở giai đoạn tiền mãn kinh, khi điều trị ung thư vú bằng chất ức chế aromatase có thể gây ức chế hoạt động của buồng trứng. Ở những phụ nữ này, tỷ lệ loãng xương có khả năng cao hơn. Ngoài nguyên nhân do thuốc, thì những phụ nữ này còn có nguy cơ bị loãng xương cao do họ đang trong thời kỳ mãn kinh.
Ngừng hoạt động của buồng trứng
Một số phụ nữ bị ung thư vú phải phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng. Điều này gây ra mãn kinh đột ngột ở những phụ nữ chưa mãn kinh. Nồng độ estrogen đột ngột giảm và điều này làm tăng nguy cơ loãng xương.
Xét nghiệm loãng xương
Các hướng dẫn của Vương quốc Anh khuyến nghị rằng phụ nữ bị ung thư vú có nguy cơ mắc bệnh loãng xương cao nên đo mật độ xương trước khi bắt đầu điều trị bằng hormone. Nên kiểm tra mật độ xương thường xuyên trong quá trình điều trị ung thư.
Phương pháp kiểm tra loãng xương được gọi là chụp DEXA hoặc DXA.
Giảm nguy cơ mất xương
Canxi và vitamin D
Người trưởng thành nên nạp vào trung bình 700mg canxi mỗi ngày. Những người bị loãng xương nên nạp một lượng nhiều hơn, có thể lên tới 1000mg mỗi ngày.
Sữa và các chế phẩm từ sữa (phô mai và sữa chua) có chứa canxi. Một số thực phẩm được bổ sung canxi. Bạn có thể kiểm hàm lượng canxi trên nhãn sản phẩm. Các sản phẩm thay thế sữa như sữa đậu nành hoặc sữa gạo không chứa nhiều canxi như các sản phẩm từ sữa bò.
Bạn cũng có thể nạp canxi từ các thực phẩm sau:
- Rau xanh (bắp cải, bông cải xanh và đậu bắp)
- Sản phẩm từ đậu nành bao gồm đậu phụ
- Cá đóng hộp còn xương (cá mòi, cá hồi và cá trích)
- Các loại hạt và trái cây khô
- Ngũ cốc ăn sáng có bổ sung canxi
- Bánh mì và thực phẩm làm từ bột mì
- Nước máy
Các nguồn thực phẩm để bổ sung canxi luôn có sẵn. Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng khuyên bạn không nên nạp vào nhiều hơn 1500mg canxi một ngày. Tổng lượng canxi nạp vào bao gồm từ thực phẩm trong chế độ hằng ngày và các thực phẩm chức năng. Quá nhiều canxi có thể gây đau bụng và tiêu chảy.
Cơ thể bạn cần vitamin D để hấp thụ canxi. Ánh sáng mặt trời giúp cơ thể tạo ra vitamin D. Một chuyến đi bộ ngắn hàng ngày dưới ánh sáng mặt trời tự nhiên tạo ra đủ vitamin D cho hầu hết mọi người. Vitamin D cũng được tìm thấy trong bơ thực vật, cá có dầu và lòng đỏ trứng. Bạn nên ăn hầu hết các loại thực phẩm trong chừng mực cho phép.
Bạn có thể hỏi bác sĩ xem chế độ ăn uống của bạn có đủ canxi và vitamin D để giữ cho xương chắc khỏe hay chưa.
Rượu và cafein
Uống rượu làm tăng nguy cơ loãng xương. Hướng dẫn sức khỏe tại Anh khuyên bạn không nên uống nhiều hơn tổng số 350ml mỗi tuần. Và, caffeine có thể làm mất canxi do bài tiết qua nước tiểu.
Mời bạn xem thêm:
Tập thể dục
Tập thể dục rất quan trọng đối xương nhưng để tăng cường xương thì các bài tập bên là bài tập chống đỡ khối lượng. Tập chống đỡ một khối lượng có thể là các bài tập nâng đỡ cơ thể bằng tay và chân. Các bài tập này giúp tăng cường cơ bắp, cải thiện tư thế xương và có thể giúp giảm đau.
Nhiều người không có thói quen tập thể dục thường xuyên, chính vì thế việc đưa các bài tập thể dục vào cuộc sống hàng ngày là cách tốt nhất để đảm bảo việc vận động được diễn ra. Ví dụ như tăng cường đi bộ, tăng cường các hoạt động chăm sóc gia đình như dọn dẹp, làm vườn, mua sắm hoặc thậm chí đi lên xuống cầu thang. Hoặc bạn có thể tham gia một nhóm tập thể dục hoặc lớp học thể dục, các bài tập không cần phải quá mức căng thẳng.
Tập thể dục kiểm soát nhẹ nhàng như Thái cực quyền có thể tăng cường xương. Mặc dù việc bơi không giúp tăng cường xương, nhưng bài thể dục nhịp điệu trong bể bơi thì lại có tác dụng. Đi bộ và tập thể dục trong hồ bơi là công việc khá vất vả vì bạn phải chống lại sức cản của nước.
Không nên chạy bộ hoặc tập thể dục với động tác nhảy nếu bạn đã bị loãng xương. Nó gây quá nhiều áp lực lên xương của bạn. Hãy tham khảo lời khuyên từ bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ loại bài tập mới nào
Thuốc giúp cải thiện loãng xương
Xương tự nhiên bị phá hủy và sản sinh mới liên tục. Tuy nhiên, việc điều trị ung thư bằng liệu pháp hormone có thể làm cho tốc độ phá hủy xương nhanh hơn so với việc chúng tự sản sinh mới, chính vì thế, xương trở nên yếu hơn.
Bisphosphonate
Bisphosphonates thường được sử dụng cho phụ nữ sau mãn kinh, khi đang áp dụng liệu pháp hormone với thuốc ức chế aromatase để điều trị ung thư vú.
Bisphosphonates giúp di chuyển canxi từ máu đến mô xương sẽ giúp giữ cho xương chắc khỏe. Vì thế, cơ thể luôn cần giữ nồng độ canxi trong máu ở mức nhất định, nên bác sĩ có thể cung cấp kê toa canxi cho bạn.
Bisphosphonates có thể duy trì sức khỏe của xương và cũng có thể giúp ngăn ngừa ung thư vú lây lan đến xương.
Bisphosphonate bao gồm các loại sau:
- Axit zoledronic (Zometa)
- Axit ibandronic (Bondranat)
- Podiumidamate (Aredia)
- Clodronate natri (Bonefos, Loron)
Chúng có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như đau dạ dày và các triệu chứng giống như cúm. Chúng cũng có thể ảnh hưởng đến thận của bạn.
Denosumab
Denosumab không giống như các loại thuốc khác. Cơ chế hoạt động của nó là ngừng hoạt động của các tế bào xương được gọi là nguyên bào xương. Denosumab có thể làm tăng mật độ xương để giúp xương chắc khỏe. Nó có thể được sử dụng thay cho bisphosphonates để giúp giảm gãy xương ở những người bị ung thư di căn.
Tên thương hiệu của nó là Prolia và Xgeva. Nó là một loại thuốc sử dụng điều trị loãng xương cho hầu hết các bệnh ung thư
Thông tin thêm về bệnh loãng xương
Hiệp hội loãng xương quốc gia Anh có rất nhiều thông tin về nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị loãng xương. Họ cũng có hướng dẫn cho các bác sĩ trong việc điều trị cho phụ nữ bằng liệu pháp hormone cho bệnh nhân ung thư vú. Bạn có thể truy cập các hướng dẫn trên trang web của Hiệp hội loãng xương quốc gia Anh.
Cập nhật ngày 13/06/2020
Tham khảo nguồn: Sex hormones and bone loss in women
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
