Dịch thuật: Trần Thị Lý, Thảo Trinh, Tường Khánh
(SCI Blog) – Có nhiều cách điều trị các vấn đề về miệng do ung thư gây ra. Bao gồm nước súc miệng, nước bọt nhân tạo và các bài tập hàm.
CHĂM SÓC MIỆNG
Phòng bệnh hơn chữa bệnh.
Bạn có thể phòng ngừa các vấn đề về miệng bằng cách giữ cho khoang miệng luôn sạch và ẩm. Tuy nhiên, phòng ngừa không phải lúc nào cũng hữu hiệu nhưng sẽ giúp làm giảm khả năng bị nhiễm trùng khi bị loét miệng hoặc đau miệng.
Hãy báo bác sĩ hoặc điều dưỡng ngay khi bạn gặp các vấn đề về miệng.
ĐIỀU TRỊ CÁC VẤN ĐỀ VỀ MIỆNG
Điều trị loét miệng
Loét miệng thường tiến triển khoảng 5 – 10 ngày sau khi bắt đầu hóa trị, và xuất hiện trễ hơn một chút đối với xạ trị. Chúng thường biến mất sau khi điều trị kết thúc.
Loét do liệu pháp sinh học có thể xảy ra vài tuần hoặc vài tháng sau liều đầu tiên.
Đôi khi, chỗ loét miệng bị nhiễm trùng. Nhiễm trùng thường diễn biến nghiêm trọng hơn khi bạn đang điều trị ung thư và bác sĩ sẽ cần phải chữa trị nhiễm trùng nhanh chóng.
Bác sĩ sẽ đưa bạn nước súc miệng để phòng ngừa nhiễm trùng nếu bạn đang dùng thuốc ung thư dễ gây loét miệng.
Bạn có thể bị nhiễm một loại nhiễm trùng trong khoang miệng gọi là bệnh tưa miệng. Bệnh này thường được điều trị bằng thuốc nhỏ giọt, viên ngậm hoặc thuốc bôi chống nấm miệng. Ngoài ra, bạn còn có thể được chỉ định dùng kèm thêm một loại thuốc viên chống nấm.
Bạn có thể phải truyền thuốc chống nấm qua đường tĩnh mạch ở cánh tay nếu bệnh tưa miệng diễn biến xấu.
Thay đổi liệu trình điều trị ung thư.
Đôi khi loét miệng diễn biến quá xấu, bác sĩ có thể quyết định giảm liều điều trị ung thư. Hoặc họ có thể tạm dừng điều trị cho đến khi những chỗ loét biến mất.
Việc tạm dừng điều trị có thể làm bạn lo âu vì bệnh nhân thường mong muốn hoàn thành điều trị. Nhưng chờ đợi khoang miệng phục hồi trước khi tiếp tục điều trị là rất quan trọng.
Hãy trình bày nỗi lo âu của bạn với bác sĩ và điều dưỡng. Họ thấu hiểu rằng trở ngại này có thể khiến bạn khó chấp nhận.
Điều trị đau, khô miệng
Miệng của bạn có thể bị đau trong quá trình xạ trị đầu hoặc cổ. Hoặc đau miệng có thể xảy ra khi sử dụng thuốc điều trị ung thư.
Hãy báo với bác sĩ ngay lập tức nếu miệng hoặc nướu của bạn thực sự rất đau. Hầu hết các bác sĩ đều kê đơn thuốc giảm đau mạnh trong tình huống này. Nếu cơn đau trong miệng rất tệ, bạn có thể được nhỏ giọt morphine trong một thời gian ngắn trong khi khoang miệng phục hồi.
Các tuyến nước bọt tiết nước bọt và làm ẩm khoang miệng. Xạ trị ở đầu và cổ thường ảnh hưởng đến tuyến nước bọt. Bệnh nhân sẽ giảm tiết nước bọt hoặc thậm chí không còn nước bọt. Điều này có thể gây khó chịu khi nhai hoặc nuốt. Nói chuyện cũng có thể trở nên khác lạ nếu miệng quá khô.
Khô miệng cũng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng vì nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc giữ khoang miệng khỏe mạnh và ngăn chặn sự tích tụ của vi sinh vật. Có thể mất 6 tháng hoặc hơn để việc sản xuất nước bọt quay trở lại bình thường sau xạ trị. Tuy nhiên, tuyến nước bọt có thể không bao giờ hồi phục hoàn toàn nếu bệnh nhân từng xạ trị trực tiếp lên tuyến nước bọt.
Nước bọt tự nhiên và nước bọt nhân tạo
Nếu bạn còn khả năng tiết nước bọt, bạn có thể dùng thuốc để kích thích tuyến nước bọt hoạt động mạnh hơn. Những loại thuốc này bao gồm pilocarpine và bethanechol.
Thuốc kích thích tuyến nước bọt có tác dụng phụ bao gồm đổ mồ hôi, mờ mắt hoặc nôn ói. Có thể cần đến 3 tháng để pilocarpine phát huy tác dụng.
Bạn có thể kích thích tiết nước bọt bằng kẹo cao su không đường hoặc kẹo bạc hà hoặc bằng cách mút kẹo cứng.
(Ảnh minh họa: Sưu tầm)
Hãy hỏi bác sĩ hoặc điều dưỡng chuyên khoa về nước bọt nhân tạo nếu bạn hoàn toàn không tiết nước bọt. Các hình thức của nước bọt nhân tạo:
- Một viên ngậm
- Một bình xịt
- Gel miệng
Có nhiều loại nước bọt nhân tạo, bạn nên thử một vài loại để tìm ra loại thích hợp với mình.
Hãy duy trì việc chăm sóc miệng hằng ngày vì điều này rất quan trọng. Nhấm nháp đồ uống mát cũng giúp ích khi bị miệng khô.
Những điều trị khác như là châm cứu cũng có thể giúp ích. Hãy hỏi bác sĩ hoặc điều dưỡng để biết thêm thông tin.
Thay đổi khẩu vị
Vị giác có thể thay đổi ngay khi bắt đầu điều trị hoặc một khoảng thời gian sau đó.
Với xạ trị, bệnh nhân thường mất một thời gian trước khi nhận biết sự thay đổi vị giác. Với một số thuốc ung thư, bệnh nhân có thể nhận biết vị giác thay đổi ngay khi được tiêm truyền hoặc tiêm nhỏ giọt thuốc.
Mời bạn xem thêm:
Bác sĩ dinh dưỡng có thể tư vấn cách đối phó với những thay đổi về khẩu vị. Hãy nhờ bác sĩ hoặc điều dưỡng điều trị giới thiệu bác sĩ dinh dưỡng cho bạn.
Sâu răng
Xạ trị ở miệng làm tăng khả năng sâu răng. Bạn cần kiểm tra răng miệng tại phòng nha thường xuyên hơn bình thường trong và sau quá trình điều trị.
Điều trị bằng Fluoride trước khi bắt đầu xạ trị có thể giúp bảo vệ răng. Fluoride có trong nước súc miệng hoặc thuốc bôi mà bạn sử dụng hàng ngày. Nha sĩ có thể loại bỏ răng hư trước khi bạn bắt đầu xạ trị.
Hãy nhớ rằng nếu bạn đang hoặc sẽ điều trị ung thư, hãy báo với nha sĩ trước khi thực hiện bất kì công việc nha khoa nào. Hãy tiếp tục kiểm tra răng miệng thường xuyên ngay cả khi điều trị kết thúc.
Răng giả
Điều trị ung thư có thể làm miệng đau và khô, do đó có thể gây khó khăn cho việc đeo răng giả. Hãy đến gặp nha sĩ nếu bạn gặp khó khăn, trở ngại.
Vệ sinh răng giả ít nhất hai lần một ngày. Bạn có thể không muốn đeo răng giả thường xuyên nếu chúng gây khó chịu cho bạn. Nhưng đây không phải là một ý hay vì nướu của bạn có thể thay đổi hình dạng nếu bạn không đeo răng. Vì vậy, sau khi kết thúc điều trị, răng giả của bạn sau đó có thể không còn vừa vặn và sẽ gây khó chịu khi đeo.
Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc nha sĩ.
Cứng hàm
Một số cơ trên mặt giúp di chuyển hàm. Các cơ này có thể trở nên cứng trong quá trình xạ trị hoặc phẫu thuật ở phía sau miệng và cổ họng (hầu). Đây được gọi là chứng cứng hàm.
Bác sĩ hoặc nha sĩ có thể đưa ra một số bài tập nhẹ cho hàm để ngăn chặn chứng cứng hàm trở thành mãn tính.
Hãy trao đổi với một nhà vật lý trị liệu hoặc một nhà trị liệu ngôn ngữ tại bệnh viện nếu bạn có thắc mắc. Hãy nhờ bác sĩ, bác sĩ xạ trị hoặc điều dưỡng giới thiệu một nhà trị liệu cho bạn.
Đau khi nuốt
Việc nuốt thức ăn có thể rất khó khăn nếu điều trị ung thư làm đau và khô miệng. Ăn thức ăn lỏng và nhấp nước trong khi ăn có thể giúp việc ăn uống dễ dàng hơn.Hãy báo với bác sĩ nếu bạn đang rất đau. Họ có thể kê toa thuốc giảm đau để giúp bạn vượt qua khoảng thời gian khó khăn này.
Mời bạn xem thêm:
Chán ăn
Bạn có thể thấy chán ăn nếu bạn gặp vấn đề về miệng, vì thế bạn có thể giảm cân.
Hãy nói với bác sĩ xạ trị, bác sĩ hoặc điều dưỡng nếu bạn đang gặp vấn đề về ăn uống vì tác dụng phụ của điều trị. Họ có thể giới thiệu bạn với bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn.
Bạn có thể sẽ cần dùng thêm thực phẩm bổ sung, ví dụ như đồ uống có hàm lượng calo cao, cho đến khi miệng lành lại. Bác sĩ có thể kê toa thực phẩm bổ sung cho bạn. Bạn có thể vẫn sụt cân ngay cả khi bạn dùng các thực phẩm bổ sung này.
Bác sĩ có thể đề nghị đưa thức ăn qua ống thông nếu miệng của bạn rất đau và không thể ăn. Bạn sẽ được cho ăn bằng ống cho đến khi miệng của bạn phục hồi.
Với việc ăn bằng ống, bạn được truyền thức ăn lỏng thông qua một ống vào dạ dày.
Bạn có thể phải vào bệnh viện để được đặt ống thông dạ dày.
Tổn thương xương hàm
Tổn thương xương hàm do điều trị ung thư được gọi là thoái hóa xương. Đây là một tình trạng hiếm gặp và hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân. Thoái hóa xương có thể xảy ra khi bệnh nhân tiếp nhận một trong các phương pháp điều trị sau:
- Biphosphate
- Denosumab
- Xạ trị vào đầu và cổ
Điều trị tổn thương hàm phụ thuộc vào:
- Độ lớn của diện tích tổn thương
- Mức độ tổn thương đến xương
Bạn có thể được chỉ định nước súc miệng có kháng sinh như chlorhexidine nếu diện tích bị ảnh hưởng nhỏ và tổn thương không nhiều. Bạn cũng có thể phải uống thuốc kháng sinh.
Bác sĩ sẽ giới thiệu bạn đến bác sĩ phẫu thuật chuyên khoa nếu cần thiết. Phẫu thuật có thể loại bỏ các mô nướu xung quanh để làm giảm các triệu chứng.
Nếu tổn thương nặng, bác sĩ phẫu thuật có thể cần phải loại bỏ một phần hàm của bạn.
Cập nhật ngày 10/05/2020
Tham khảo nguồn: Treating mouth problems
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
