Dịch thuật: Gia Phụng, Minh Đạt, Anh Thư, Hương Trần, Tường Khánh, Ngọc Hạnh
(SCI Blog) – Cơ chế của hóa trị là tiêu diệt tế bào ung thư và có hiệu quả khác nhau trên các loại ung thư khác nhau. Hãy cùng nhau tìm hiểu về những hoạt động và các cách tiến hành khi điều trị bằng hóa trị.
Hóa trị tiêu diệt tế bào ung thư như thế nào?
Thuốc hóa trị lưu thông trong các mạch máu trong khắp cơ thể. Do đó, hoá trị có thể điều trị các tế bào ung thư gần như ở mọi nơi trong cơ thể. Vì vậy, liệu pháp hóa trị được gọi là điều trị toàn thân.
Hóa trị tiêu diệt các tế bào đang trong quá trình phân chia thành 2 tế bào mới.
Ảnh: Cancer Research UK
Các mô cơ thể được tạo thành từ hàng tỷ tế bào đơn lẻ. Khi trưởng thành, hầu hết các tế bào cơ thể không phân chia và không tăng lên nhiều mà chỉ phân chia để làm lành vết thương và sửa chữa những tổn thương.
Khi các tế bào phân chia, chúng tách thành hai tế bào mới giống hệt nhau. Vì vậy, từ một tế bào sẽ tạo thành hai tế bào. Sau đó, những tế bào này phân chia thành bốn, thành tám và như thế tiếp tục nhân lên.
Trong trường hợp ung thư, các tế bào tiếp tục phân chia cho đến khi hình thành một số lượng lớn tế bào. Khối tế bào càng ngày càng to, và được gọi là khối u.
Do tế bào ung thư thường phân chia nhiều hơn so với tế bào bình thường, nên hóa trị thường hay tiêu diệt tế bào ung thư hơn.
Một số thuốc tiêu diệt tế bào đang phân chia bằng cách gây tổn thương lên trung tâm điều khiển tế bào phân chia. Các loại thuốc khác hoạt động bằng cách làm gián đoạn các quá trình hóa học liên quan đến sự phân chia tế bào.
Tác động lên quá trình phân chia tế bào
Hóa trị gây tổn thương lên tế bào khi chúng phân chia.
Ở trung tâm của mỗi tế bào sống là nhân tế bào. Nhân là trung tâm điều khiển các hoạt động của tế bào, gồm có các nhiễm sắc thể được cấu thành bởi các gen.
Những gen này luôn phải được sao chép chính xác mỗi lần tế bào phân chia để tạo ra các tế bào mới.
Hóa trị tổn thương các gen trong nhân tế bào.
Một số loại thuốc tiêu diệt tế bào tại thời điểm tế bào phân chia. Một số thì gây tổn thương tế bào trong các gen nhân đôi trước khi tế bào phân chia. Hóa trị ít khi làm tổn thương các tế bào ở trạng thái nghỉ ngơi, hầu hết là các tế bào bình thường.
Bạn có thể kết hợp các loại thuốc hóa trị khác nhau. Các loại thuốc này sẽ làm tổn thương tế bào ở các giai đoạn khác nhau trong quá trình phân chia tế bào, điều này có nghĩa là sẽ có nhiều cơ hội tiêu diệt nhiều tế bào hơn.
Tại sao hóa trị gây ra tác dụng phụ?
Các loại thuốc hóa trị tiêu diệt tế bào đang phân chia là nguyên nhân khiến hóa trị gây ra tác dụng phụ. Hoá trị sẽ gây ảnh hưởng lên các mô khỏe mạnh liên tục phát triển và phân chia, chẳng hạn như:
- Tóc, luôn mọc
- Tủy xương, liên tục sản xuất các tế bào máu
- Da và lớp biểu mô của hệ thống tiêu hóa liên tục được tái tạo
Do các mô này có các tế bào đang phân chia nên hóa trị dễ dàng làm tổn thương chúng. Tuy nhiên, các tế bào khoẻ mạnh bình thường khác có thể thay thế hoặc sửa chữa những tổn hại do hóa trị gây ra.
Vì vậy, sự tổn thương các tế bào khỏe mạnh thường không kéo dài. Phần lớn các tác dụng phụ đều biến mất sau khi quá trình điều trị kết thúc. Một số tác dụng phụ thường gặp: buồn nôn hoặc tiêu chảy chỉ xảy ra trong khoảng thời gian dùng thuốc.
Bạn được điều trị bằng hóa trị như thế nào?
Bạn có thể được điều trị hoá trị bằng những cách sau:
- Tiêm thuốc vào mạch máu (thường thông qua tĩnh mạch)
- Truyền dịch tĩnh mạch
- Thuốc uống
- Viên nang
Thuốc hóa trị sẽ được máu đưa đi khắp cơ thể, và nhớ đó thuốc có thể tiếp cận trực tiếp các tế bào ung thư khắp nơi trong cơ thể. Do đó hoá trị được gọi là điều trị toàn thân.
Hóa trị hiệu quả ra sao
Khả năng hóa trị có thể chữa lành ung thư phụ thuộc vào loại ung thư bạn mắc phải.
- Với một số loại ung thư, hóa trị có thể chữa khỏi bệnh cho đa số bệnh nhân.
- Với một số loại ung thư khác, số bệnh nhân được chữa khỏi hoàn toàn ít hơn một chút.
Hóa trị cực kì hiệu quả đối với một số loại ung thư như ung thư tinh hoàn và ung thư hạch Hodgkin.
Với một số ung thư, một mình hóa trị lại không thể chữa khỏi bệnh được, nhưng hoá trị sẽ hỗ trợ hiệu quả điều trị khi kết hợp với các liệu pháp khác.
Xem thêm:
Ví dụ: Bệnh nhân ung thư vú hoặc ruột được tiến hành hóa trị sau phẫu thuật giúp giảm nguy cơ tái phát.
Trong một vài ca ung thư, nếu hóa trị không thể chữa khỏi một số loại ung thư, bác sĩ vẫn có thể đề nghị hóa trị để:
- Giảm kích thước khối u
- Thuyên giảm triệu chứng
- Giúp bạn sống lâu hơn bằng cách kiểm soát hoặc thuyên giảm ung thư
Thuyên giảm bệnh có ý nghĩa thế nào?
Thuyên giảm là một từ bác sĩ thường sử dụng khi nói về ung thư, nghĩa là không thấy dấu hiệu tái phát sau điều trị.
Bạn có thể nghe bác sĩ nói rằng bệnh trạng của mình thuyên giảm hoàn toàn và thuyên giảm một phần.
Thuyên giảm hoàn toàn là không phát hiện bệnh khi scan, chụp x-quang hoặc xét nghiệm máu, v.v. Đôi khi bác sĩ gọi đây là đáp ứng trị liệu hoàn toàn.
Thuyên giảm một phần là điều trị đã giúp tiêu diệt được một số tế bào, nhưng không phải tất cả. Khối u đã được thu nhỏ, dù có thể nhìn thấy trên scan nhưng dường như không phát triển nữa.
Điều trị cũng hỗ trợ ngăn chặn ung thư phát triển hoặc có thể làm khối tế bào ung thư nhỏ đi để các phương pháp điều trị khác thể phát huy tác dụng chữa lành tối đa, chẳng hạn như phẫu thuật hoặc xạ trị. Đây được gọi là đáp ứng một phần.
Bác sĩ thường dùng một thuật ngữ khác là bệnh ổn định. Nghĩa là ung thư vẫn giữ nguyên kích thước hoặc thậm chí có thể tăng thêm nhưng ở phạm vi rất nhỏ.
Cập nhật 20/02/2020
Tham khảo How chemotherapy works
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
