Dịch thuật: Kiều Vy, Trọng Tuấn
(SCI Blog) – Điều trị ung thư sử dụng liệu pháp hormone làm giảm lượng hormone sinh dục trong cơ thể và gây loãng xương. Vì vậy, nếu đang điều trị ung thư với liệu pháp hormone, bạn cần kiểm tra nguy cơ loãng xương và đưa ra các biện pháp phù hợp nhằm làm giảm nguy cơ mắc bệnh.
Liệu pháp hormone làm giảm nồng độ hormone sinh dục trong cơ thể. Sự suy giảm này có thể dẫn đến loãng xương. Hormone sinh dục bao gồm oestrogen và progesterone ở nữ giới, testosterone ở nam giới.
Loãng xương và lão hóa
Tuổi tác tăng cao có thể làm xương mỏng và trở nên yếu hơn. Điều này làm tăng nguy cơ bị gãy xương. Tình trạng xương mỏng thường được gọi là loãng xương.
Loãng xương và điều trị ung thư
Lượng testosterone trong máu thấp có thể gây loãng xương. Điều trị bằng liệu pháp hormone đối với ung thư tuyến tiền liệt nhằm làm giảm nồng độ hoặc bất hoạt hormone testosterone.
Liệu pháp hormone bao gồm:
- Điều trị sử dụng thuốc: goserelin (Zoladex), leuprorelin (Prostap), decapeptyl (Triptorelin)
- Phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn
Mời bạn xem thêm:
Loãng xương là một tác dụng phụ thường thấy. Tuy nhiên, mức độ loãng xương ở mỗi người có thể khác nhau. Xương sống có khả năng bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Không phải tất cả liệu pháp hormone đều gây loãng xương, chẳng hạn, thuốc bicalutamide (Casodex) không gây loãng xương.
Điều dưỡng hoặc bác sĩ sẽ thông báo với bạn nếu họ nghĩ bạn có nguy cơ bị loãng xương, đặc biệt là các vấn đề liên quan tới cột sống.
Hãy liên hệ với bác sĩ ngay khi bạn có các biểu hiện sau:
- Thay đổi xúc giác như tê và râm ran
- Đau không dứt và ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn
- Ruột hoặc đi tiểu
Xét nghiệm loãng xương
Bác sĩ sẽ kiểm tra nếu bạn có nguy cơ cao bị loãng xương. Lão hóa và điều trị ung thư có thể làm gia tăng nguy cơ loãng xương. Bạn sẽ đo mật độ xương (còn gọi là DEXA hay DXA scan) nếu bạn nằm trong nhóm nguy cơ cao.
Cách giảm nguy cơ loãng xương
Canxi và vitamin D
Người trưởng thành nên sử dụng 700 mg Canxi mỗi ngày. Người bị loãng xương nên sử dụng 1000 mg mỗi ngày.
Các sản phẩm từ sữa (sữa, phô mai, sữa chua) có chứa canxi. Một vài loại thực phẩm cũng được bổ sung canxi. Hãy kiểm tra nhãn thực phẩm để xem hàm lượng canxi có trong đó. Các sản phẩm thay thế sữa như đậu nành hay sữa gạo không chứa nhiều canxi như các sản phẩm từ sữa động vật.
Bạn cũng có thể bổ sung canxi từ:
- Rau xanh (bắp cải, súp lơ và đậu bắp)
- Các sản phẩm từ đậu nành như tàu hũ/đậu hũ
- Cá đóng hộp có xương (cá mòi và cá hồi)
- Các loại hạt và trái cây sấy khô
- Ngũ cốc ăn sáng bổ sung canxi
- Bánh mì hay thức ăn được làm từ bột
- Nước máy
Thực phẩm bổ sung canxi cũng là một lựa chọn. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên không nên sử dụng quá 1500 mg lượng canxi tổng mỗi ngày. Lượng canxi tổng đến từ chế độ ăn uống hoặc kết hợp giữa chế độ ăn uống với thực phẩm bổ sung. Quá nhiều canxi có thể gây đau bụng và tiêu chảy.
Cơ thể cũng cần bổ sung vitamin D để hấp thu canxi. Ánh nắng mặt trời giúp cơ thể tạo ra vitamin D. Đi bộ một lát dưới ánh nắng mặt trời tự nhiên cũng có thể tạo đủ lượng vitamin D cần dùng. Vitamin D cũng được tìm thấy trong bơ thực vật, dầu cá và lòng đỏ trứng. Bạn nên ăn uống một cách điều độ.
Rượu và caffeine
Uống rượu làm gia tăng nguy cơ bị loãng xương. Các hướng dẫn của nhà nước khuyến cáo không nên uống nhiều hơn 140 ml cồn một tuần. Caffeine có thể gây mất canxi thông qua đường tiết niệu.
Tập thể dục
Tập thể dục rất quan trọng đối với sức khỏe của xương và phải là những bài tập liên quan đến cân nặng. Điều này có nghĩa là tăng cường sức nặng ở tay và chân. Tập thể dục giúp tăng cường cơ bắp, cải thiện tư thế và hỗ trợ giảm đau.
Nhiều người trong số chúng ta không thường xuyên tập thể dục. Mang các bài tập vào trong cuộc sống hằng ngày là cách tốt nhất để đảm bảo tập thể dục thường xuyên. Việc đi bộ cũng rất tốt. Các công việc nhà cũng rất hữu ích, chẳng hạn như lau dọn nhà cửa, tưới cây, đi chợ hay thậm chí là đi lên đi xuống các tầng. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia vào một nhóm hoặc một lớp tập thể dục không cần quá nặng nhọc.
Bài tập nhẹ nhàng như Thái Cực quyền cũng có thể rất tốt. Mặc dù bơi lội không hữu ích nhưng các lớp thể dục ở hồ bơi có thể hữu ích. Đi bộ và tập thể dục ở hồ bơi rất khó khăn bởi sự cản trở của nước.
Đừng chạy hoặc tập những bài tập liên quan đến nhảy nếu bạn bị loãng xương. Nó tạo quá nhiều áp lực lên xương của bạn. Hãy xin tư vấn từ bác sĩ hay điều dưỡng phụ trách trước khi bắt đầu tập bất kỳ loại hình thể dục thể thao nào.
Thuốc hỗ trợ loãng xương
Xương bị hủy và tự phục hồi một cách tự nhiên. Liệu pháp hormone có thể làm xương bị phá hủy nhanh hơn quá trình lành lại. Điều này làm cho xương bị yếu đi.
Bạn có thể sử dụng nhóm thuốc bisphosphonate nếu bị ung thư di căn sang các bộ phận khác của cơ thể (ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn cuối), thuốc có thể giúp:
- Giảm đau
- Ngăn loãng xương
Bạn cũng có thể dùng bisphosphonate nếu bạn bị loãng xương và đang điều trị ung thư bằng liệu pháp hormone.
Bisphosphonate vận chuyển canxi từ máu vào xương. Điều này giúp giữ cho xương chắc khỏe. Vì bạn cần giữ lại một ít canxi trong máu nên bác sĩ có thể kê cho bạn viên uống bổ sung canxi.
Bisphosphonate bao gồm:
- Thuốc alendronate dạng viên
- Thuốc risedronate dạng viên
- Axit zoledronic (Zometa) – truyền nhỏ giọt vào mạch máu.
Denosumab là một loại thuốc khác. Hoạt động dựa trên cơ chế gây bất hoạt tế bào xương được gọi là hủy cốt bào. Denosumab có thể làm tăng mật độ xương, giúp xương chắc khỏe. Nó có thể được sử dụng thay cho bisphosphonates để giúp giảm gãy xương ở những người bị ung thư di căn.
Cập nhật ngày 12/12/2020
Nguồn bài: Bone loss and sex hormones
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
