Dịch thuật: Đức Hạnh, Quỳnh Như, Tường Khánh, Ngọc Hạnh
(SCI Blog) – Quá trình hóa trị có thể dẫn đến một số tác dụng phụ không mong muốn kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi kết thúc quá trình điều trị. Đó có thể là ảnh hưởng không tốt của hóa trị lên các bộ phận trong cơ thể (tim, phổi…), có thể dẫn đến một căn bệnh ung khác hoặc rối loạn chức năng não. Khi lo lắng, bạn nên tư vấn với bác sĩ hoặc điều dưỡng chuyên khoa về những loại thuốc mình đang sử dụng vì có rất nhiều loại thuốc hóa trị khác nhau và mỗi loại có tác dụng phụ khác nhau.
Hầu hết tác dụng phụ của hóa trị đều mang tính chất tạm thời và sẽ biến mất khi kết thúc điều trị. Đối với một số người, hóa trị có thể dẫn đến những thay đổi cơ thể về lâu dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi điều trị.
Nhiều người cảm thấy mệt mỏi kéo dài sau khi hóa trị. Thường là do họ đã trải qua nhiều lần hóa trị hoặc hóa trị với cường độ cao. Ví dụ, tình trạng này sẽ xảy ra khi thực hiện hóa trị liều cao hoặc ghép tủy xương (hay còn gọi là ghép tế bào gốc tạo máu).
Sau khi hóa trị với cường độ cao, sức đề kháng của cơ thể sẽ suy yếu trong một thời gian dài và sẽ dần trở lại bình thường, nhưng có thể phải mất vài tháng.
Trong một số trường hợp, hóa trị có thể gây vô sinh.
Ảnh hưởng của hóa trị lên các bộ phận trong cơ thể
Một số loại thuốc hóa trị có thể ảnh hưởng không tốt về lâu dài lên một số bộ phận nhất định trong cơ thể.
Có những loại thuốc có thể gây tổn thương tim hoặc phổi. Nhưng bạn có thể yên tâm vì các bác sĩ ung thư nhận thức được điều này và họ sẽ cho bạn làm các xét nghiệm trước và trong quá trình hóa trị để có thể theo dõi phản ứng của cơ thể bạn đối với thuốc.
Bác sĩ sẽ không sử dụng một số loại thuốc hóa trị nếu bạn có các vấn đề về tim mạch. Các bác sĩ cũng sẽ kiểm tra tình trạng tác dụng phụ của hóa trị trong một vài năm sau khi kết thúc điều trị.
Hóa trị có thể dẫn đến một loại ung thư khác
Tác dụng phụ kéo dài của một số loại thuốc tăng nguy cơ gây ra một số loại ung thư khác trong tương lai.
Nhưng bạn đừng quá lo lắng, khả năng này thường rất thấp và chỉ xảy ra với một số loại thuốc hóa trị nhất định. Bác sĩ sẽ cho bạn biết về các rủi ro của từng loại thuốc bạn đang sử dụng. Nguy cơ mắc phải một loại ung thư khác thấp hơn so với những nguy cơ mà loại ung thư của bạn đang điều trị gây ra.
Thay đổi chức năng não bộ sau hóa trị (chemo brain)
Sau quá trình điều trị ung thư, một số người nhận thấy những thay đổi về trí nhớ, khả năng tập trung và cách họ suy nghĩ. Những thay đổi này gọi là suy giảm nhận thức nhẹ (Mild Cognitive Impairment – MCI) hay rối loạn nhận thức (Cognitive Dysfunction). Một số người gọi tình trạng này là ‘thay đổi chức năng não bộ sau hóa trị’ (được gọi là (chemo brain) hoặc (chemo fog)).
Nguyên nhân gây ra những thay đổi về trí nhớ và khả năng tập trung của người mắc bệnh ung thư chưa được xác định rõ ràng. Vì vậy, tên gọi thay đổi chức năng não bộ sau hóa trị (chemo brain) có thể không chính xác.
Những vấn đề này có thể gây ra bởi quá trình điều trị ung thư. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng một số bệnh nhân ung thư đã có những thay đổi chức năng não bộ tương tự như đã nêu ở trên ngay cả trước khi tiến hành điều trị. Cho nên những thay đổi này có thể do chính căn bệnh ung thư gây ra.
Các nhà nghiên cứu đang cố gắng tìm ra:
- Nguyên nhân dẫn đến rối loạn chức năng não
- Phương pháp để các chuyên gia y tế và bệnh nhân ung thư có thể kiểm soát tốt tình trạng suy giảm nhận thức.
Bạn nên làm gì khi lo lắng
Có nhiều loại thuốc hóa trị khác nhau và tác dụng phụ của mỗi loại cũng khác nhau. Hãy hỏi bác sĩ hoặc điều dưỡng chuyên khoa về những loại thuốc bạn đang sử dụng nếu bạn lo lắng về tác dụng phụ kéo dài từ quá trình điều trị.
Tổ chức National Cancer Survivorship Initiative (NCSI – tạm dịch là Sáng kiến ung thư quốc gia) là sự hợp tác giữa NHS England (Dịch vụ y tế quốc gia Anh) và Macmillan Cancer Support (tổ chức hỗ trợ bệnh nhân ung thư Macmillan). Các tổ chức này đang xem xét các vấn đề mà bệnh nhân hay gặp phải sau khi kết thúc điều trị ung thư, bao gồm tác dụng phụ kéo dài, nhằm giúp các bệnh nhân có được sự hỗ trợ cần thiết để có một cuộc sống năng động và lành mạnh nhất có thể.
Cập nhật 27/02/2020
Tham khảo Late side effects of chemotherapy
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
