Dịch thuật: Đức Hạnh, Đăng Minh, Tường Khánh, Hương Trần, Ngọc Hạnh
(SCI Blog) – Xạ trị ở vùng bụng dưới hoặc xương chậu có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và đời sống tình dục của bệnh nhân.
Khả năng sinh sản
Buồng trứng nằm ở phần bụng dưới, ở khu vực giữa hông (xương chậu).
Xạ trị khu vực buồng trứng có thể ảnh hưởng đến tử cung và hoạt động của buồng trứng. Nếu bạn chưa mãn kinh thì xạ trị ở khu vực này sẽ khiến chu kỳ kinh nguyệt của bạn ngưng trệ và không thể có thai (trở nên vô sinh).
Nguy cơ vô sinh phụ thuộc vào (1) liều phóng xạ đến buồng trứng, (2) tuổi (càng lớn tuổi thì rủi ro càng cao), (3) nếu bệnh nhân thực hiện hóa trị cùng lúc với xạ trị.
Biết được việc điều trị ung thư có thể dẫn đến vô sinh có thể làm cho bạn suy sụp nếu bạn muốn có con trong tương lai. Bác sĩ và điều dưỡng sẽ hỗ trợ và trao đổi với bạn về các giải pháp có thể có để điều trị cho bạn.
Đôi khi có thể di chuyển buồng trứng ra khỏi khu vực xạ trị trước khi bắt đầu điều trị, gọi là chuyển vị buồng trứng, thường được thực hiện thông qua phẫu thuật lỗ khóa (keyhole surgery) hay còn gọi là phẫu thuật nội soi (laparoscopic surgery). Chuyển vị buồng trứng có thể ngăn ngừa mãn kinh sớm.
Bệnh nhân có thể gặp chuyên gia về sinh sản để được tư vấn trước khi điều trị ung thư. Họ có thể tư vấn đông lạnh trứng, phôi hoặc mô buồng trứng. Bệnh nhân có thể sử dụng trứng của mình trong tương lai nếu muốn có con thông qua hình thức mang thai hộ (surrogate).
Ảnh hưởng của mãn kinh
Các triệu chứng của mãn kinh thường bắt đầu trong quá trình xạ trị hoặc không lâu sau đó, bao gồm:
- Bốc hoả và đổ mồ hôi
- Da khô
- Âm đạo khô
- Mất năng lượng
- Chu kỳ kinh nguyệt không thường xuyên hoặc mất hẳn
- Không hứng thú với tình dục
- Thay đổi cảm xúc hoặc cảm thấy rất buồn
Có một số cách có thể giúp giảm triệu chứng mãn kinh, bao gồm:
- Liệu pháp thay thế hooc môn – thay thế những hooc môn bị sụt giảm do mãn kinh
- Kem nội tiết tố – kem estrogen dành cho âm đạo có thể giúp giải quyết tình trạng khô âm đạo
Cảm xúc và mãn kinh
Mãn kinh sớm có thể khiến bệnh nhân buồn và khó chịu. Hãy chia sẻ những nỗi lo sợ với chồng/bạn trai hoặc bạn bè. Bệnh nhân hãy trao đổi với nhân viên xạ trị hoặc điều dưỡng chuyên khoa về những vấn đề mà mình đang trải qua.
Ngoài ra, một số tổ chức phụ nữ cũng có thể giúp đỡ.
Đời sống tình dục
Xạ trị ở vùng chậu có thể khiến các mô trong âm đạo giảm khả năng co giãn, gọi là xơ hóa. Xơ hóa có thể khiến âm đạo bị thu hẹp, làm cho quan hệ tình dục và kiểm tra vùng âm đạo trở nên khó khăn và khó chịu.
Sử dụng que nong làm giãn âm đạo (dilator) sau điều trị có thể giúp ngăn ngừa tình trạng hẹp âm đạo. Hãy hỏi bác sĩ, điều dưỡng về loại dụng cụ này.
Sử dụng que nong làm giãn âm đạo
Que nong là vật thể trơn láng hình ống với đầu tròn, được làm bằng nhựa hoặc kim loại. Có nhiều kích thước khác nhau và bệnh nhân nên bắt đầu với kích thước nhỏ nhất.
Nên sử dụng que nong làm giãn âm đạo thường xuyên trong vòng 2-8 tuần sau khi kết thúc điều trị. Tuy nhiên, thời gian sử dụng que có thể được điều chỉnh tùy theo trung tâm xạ trị nơi bệnh nhân điều trị.
Trong 6 tháng đầu
Sử dụng que nong với gel bôi trơn gốc nước ít nhất 2 lần/tuần và tối đa 2 lần/ngày, trong 3 – 10 phút mỗi lần.
Từ 6 đến 12 tháng
Sử dụng que nong 1 lần/tuần
Sau 12 tháng
Chỉ thỉnh thoảng sử dụng que nong miễn là bệnh nhân không gặp khó khăn
Các giải pháp khác thay thế cho que nong
Quan hệ tình dục cũng giúp giữ cho âm đạo mở và là một lựa chọn tốt để thay thế cho que nong.
Bệnh nhân cũng có thể sử dụng máy rung hoặc các ngón tay để làm giãn âm đạo. Nếu chất bôi trơn gốc nước không cung cấp đủ chất bôi trơn để giao hợp thoải mái, bệnh nhân có thể sử dụng chất bôi trơn gốc silicone. Chất bôi trơn gốc silicone bôi trơn tốt hơn và thường an toàn để sử dụng khi âm đạo đã không còn bị kích ứng do xạ trị.
Khi mới bắt đầu sử dụng que nong, rỉ máu là điều bình thường. Nhưng nếu chảy nhiều máu hoặc đau đớn, hãy đến gặp chuyên gia y tế.
Mời bạn xem thêm:
Cập nhật ngày 27/03/2020
Nguồn: Women’s sex life and fertility
Bản quyền nội dung thuộc về Cancer Research UK và quyền dịch thuật cấp cho Prof. Dr. Thích Minh Tâm
